ادویه زعفران با نام علمی crocus sativus گیاهی از خانواده گیاهان زنبقیان است، زعفران خواص دارویی بسیار زیادی دارد و علاوه بر آن در غذا‌ها بسیاری به عنوان رنگ دهنده طبیعی استفاده می‌شود .کشور ما با وجود چهار فصل بودن و آب و هوا‌ی متنوع و گوناگونی که دارد، بزرگ‌ترین تولید کننده زعفران است.
شهرستان قاین به دلیل قدمت در کشت و روش‌های سنتی آبیاری به روش قنات و… در سازمان جهانی فائو به عنوان پایتخت زعفران شناخته شده است و زعفران قائن به عنوان یکی از بهترین زعفران‌های جهان شناخته می‌شود. همان طوری که گفتیم زعفران خواص دارویی بسیار زیادی دارد و باید بگوییم برای قلب مفید است اما اجازه دهید اول توضیح مختصری از خود زعفران و تاریخچه آن بیان کنیم و بعد از خواص زعفران برای قلب توضیح دهیم.
زعفران گیاهی است که از پایه و ریشه از تیره زنبق‌ها، دارای ساقه‌ایی زیر زمینی که از پیازی دو بخش خارج می‌شوند. پیاز‌های این گیاه سخت و مدور و گوشت دار و پوسته‌ایی نازک به رنگ قهوه‌ایی دارد. قسمتی که از این گیاه ارزش بسیار زیادی دارد و به عنوان طلای سرخ از آن یاد می‌شود تنها از ناحیه انتهایی بخش خامه و کلاله گل آن است. بوی زعفران بسیار قوی و طعمش کمی به تندی می‌زند. پرچم‌های این گل به رنگ قرمز و بسیار معطر است به طوری که در غذا‌ها به عنوان رنگ دهنده و چاشنی اضافه می‌شود.
زعفران یک بخش به اسم پیاز دارد که در زیر زمین قرار دارد. این پیاز در اواخر فصل تابستان و اوایل پاییز گل‌هایی به رنگ بنفش روشن می‌دهد و لازم است بدانید که در مناطق معتدل کاشته می‌شود. پایینی ترین قسمت ساقه زعفران دارای برجستگی‌هایی است این برجستگی‌ها همان پیاز زعفران هستند. کلاله‌های زعفران سر شاخه آن قرمز رنگ و معطر است، و همین رشته‌های سرخ رنگ زعفران نام دارد. زعفران گیاهی است که بیشتر در شهر‌های قاینات و کرمان کشت می شود.
در زبان‌ها ، گویش‌ها و کشور‌های مختلف انواع زعفران نام‌های متفاوتی دارد. زعفران در زبان سریانی به کرکم و جاوی و در زبان فارسی به لرکیماس و در زبان هندی به زعفران کیسر مشهور است. طلا یا طلای سرخ از نام‌هایی است که به دلیل ارزشمند بودن به زعفران می‌گویند. اما نام دیگر زعفران که بسیار نزدیک به نام امروزی آن در بین مردم است زرپران است. عربی شده کلمه زرپران همان زعفران است. زرپران به معنای گلی که پرهای آن همانند طلا هستند.
زعفران گیاهی بسیار کوچک است به طوری که ارتفاع آن بین 15 تا 30 سانتی متر می‌باشد. گل‌های زعفران از داخل پیاز آن رشد می‌کند. هم زمان با بیرون آمدن گل‌ها، برگ‌هایی باریک و کشیده نیز از آن خارج می‌شود که از میان برگ‌های باریک گل‌ها زعفران خارج می‌شود. رنگ گل‌های زعفران از سایه روشن تا بنفش تیره که در بعضی از گونه‌های مختلف این گیاه بسته به نوع آب‌و‌هوا و نحوه ی آبیاری حتی سفید هم می‌شود.
گل‌های زعفران دارای 3 پرچم زرد رنگ و یک مادگی منتهی به کلاله و سه شاخه یا تار اصلی قرمز رنگ هستند. قسمتی که ما از آن به عنوان چاشنی و داروی گیاهی استفاده می‌کنیم، خامه گل این گیاه است. خامه گیاه زعفران یا همان ریشه سفید آن است که منتهی به همان سه شاخه قرمز رنگ می‌شود. پس به منظور برداشت زعفران از داخل گل‌های آن ابتدا گل‌ها را از ساقه جدا می‌نماییم، سپس کلاله‌های زعفران را از انتهای گل آن در می‌آوریم.
سرشاخه‌های کلاله زعفران‌های مختلف سه‌شاخه و قسمت بالای آن شیپوری بوده که هرچه پایین‌تر می‌آیید این شیپور باریک‌تر می‌شود. لازم به ذکر است زعفران دارایی طعم تلخ است؛
اگر در هنگام خرید زعفران احساس کردید که شیرین بود. به این معناست که کاسب برای افزایش وزنش مقداری عسل یا شکر به آن افزوده است، و خلوص این نمونه زعفران بسیار پایین است.
رنگ زعفران مرغوب ، نارنجی مایل به قرمز است.
زعفران بوی بسیار مطبوع و شیرینی دارد.
زعفران در مدتی که بماند تغییر رنگ می‌دهد بو بوی آن از بین می‌رود. پس اگر زعفرانی بو و رنگ خوبی نداشت بدین معناست که زعفران مدت زیادی و در شرایط و محیط نامناسب نگه‌داری شده است.
تشخیص زعفران تقلبی از اصلی در آزمایشگاه به سادگی انجام می شود ولی زمانی که از بازار زعفران می‌خرید. عموماً زعفران بسته بندی و غیر قابل تشخیص است. به همین دلیل از روی ظاهر و بسته بندی آن باید اصل بودن آن را تشخیص بدهید.
بهترین کاری که در خرید زعفران می‌توانید انجام دهید این است که از فروشگاه‌های معتبر و خوش آوازه خرید کنید و تا حد امکان از زعفران‌های آسیاب شده استفاده نکنید .
خواص و مزاج زعفران در طب سنتی بدین قرار است:
1-مزاج زعفران گرم و خشک است. زعفران یکی از ارزشمندترین گیاهانی است که در ایران کشت می‌شود. در کنار خواص بی‌نظیر با رنگ، طعم و رایحه‌ای مطبوع و بی نظیر خود، لقب طلای سرخ را به خود اختصاص داده است. اغلب مردم از زعفران در ایجاد نشاط و خنده‌آوری استفاده می‌کنند.
2-از خواص زعفران می‌توان به تقویت حافظه، تحریک قوای جنسی، تقویت حواس، کمک به هضم غذا، تقویت کبد، روده و دستگاه تنفسی اشاره کرد.
3-زعفران نشاط آور، موجب شادی و سرور و تقویت حواس و نیکوکننده رنگ رخسار است.
4-زعفران تقویت کننده قلب و معده است و برای درمان بی‌خوابی‌هایی که منشأ تحریکات مغزی دارد، مفید است.
5-خوردن چای زعفران باعث گوارش بهتر غذا می‌شود و قوای جنسی را تقویت می‌کند.
6-کبد سرد را تصفیه، کبد چرب را درمان می‌کند.
7-زعفران رطوبت زائد بدن را از جمله رطوبت معده و روده را تحلیل می‌برد.
8-زعفران باعث تولید بیشتر ادرار می‌شودکه این امر به تصفیه کلیه ها کمک می کند.
9-زعفران با تصفیه و پاکسازی ریه، از بیماری‌های تنفسی جلوگیری می‌کند و موجب تقویت ریه می‌شود.
10-با افزایش فشار خون، موجب رسیدن اثر داروها به قلب و سایر اعضا می‌شود.
زعفران با معده خالی نباید مصرف گردد، زیرا برای معده و روده مضر خواهد بود.
مصرف سه الی پنج گرم زعفران در ماه برای هر فرد مناسب و مجاز است.
زعفران از نظر طب سنتی و آنچه از قدیم در ایران مرسوم بوده است، داری طبعی گرم است. مهمترین خاصیت آن که از گذشته تا به الان مورد استفاده قرار می‌گیرد نشاط آور بودن زعفران است که برای درمان افسردگی بسیار موثر است. زعفران عوارض کمتری نسبت به رنگ دهنده‌های مصنوعی دارد و بر خلاف مواد دیگر حساسیت‌زایی خاصی ندارد.زعفران سرشار از ویتامین B1،B2،B6، ویتامینc و دیگر املاح مواد معدنی می‌باشد.
براساس تحقیقاتی که صورت گرفته است زعفران باعث پیشگیری از سرطان سینه می‌شود. دمنوش زعفران علاوه بر تحریک اعصاب و سرخوشی موقت باعث رفع افسردگی می‌شود.
زعفران باعث کاهش خونریزی بعد از زایمان ، تقویت قوای جنسی، پاکسازی کبد، رفع سرفه، پاکسازی کلیه‌ها، تقویت حافظه و افزایش یادگیری می شود. همچنان زعفران در کاهش فشار و چربی خون، درمان برونشیت، رفع نفخ معده، درمان آسم و کاهش درد دندان موثر است. علاوه بر این زعفران آرام بخش و خواب آور است.
قلب یک عضو با ساختمان عضلانی است که خون را با قدرت و سرعت زیاد به بدن و شش‌ها پمپاژ می‌کند. قلب به کمک دیواره ماهیچه‌ایی به چهار بخش تقسیم می‌شود که دارای دو دهلیز و دو بطن است و همچنین قبل دریچه‌هایی دارد که باعث یک طرفه شدن جریان خون می‌شوند.
کلسترول و چربی‌ها باعث انسداد و گرفتگی رگ‌های قلبی می‌شوند. رگ اصلی قلب که خون حاوی اکسیژن را حمل می‌کند آئورت نام دارد. از آئورت رگی منشعب می‌شود که به خود قلب خون روشن و حاوی اکسیژن می رساند.گرفتگی این رگ‌ها باعث وقوع سکته قلبی می‌شود.
قلب یکی از مهم ترین عضو‌های بدن است که عملکرد درست و صحیح آن بسیار با اهمیت است و کارکرد بد و نا منظم ش باعث بیماری‌های مختلف می‌شود. فشار بالا یا فشار بیش از اندازه پایین،سکته قلبی ، انسداد رگ‌های قلب،افزایش تعداد ضربان قلب، نامنظم بودن تپش‌های قلب و …. از جمله بیماری‌های قلبی است. کوچک‌ترین مشکل در قلب می‌تواند به بزرگ‌ترین بها برای شما تمام شود.
با مصرف زعفران در وعده‌های غذایی خود در طول روز می‌توانید از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کنید. لازم است بدانید که زعفران بر سیستم گردش خون تاثیر بسیار زیادی دارد و سبب می‌شود که خون سازی در بدن افزایش پیدا کند و از طرف دیگر در تصفیه و پاکسازی خون نیز بسیار مفید است.
همچنین به دلیل سافرانالی که در زعفران وجود دارد، سبب کاهش خطر سکته قلبی می‌شود. از همه مهم تر سبب پیشگیری از ضایعات ناشی از سکته قلبی هم خواهد شد. یکی دیگر از خواصی که زعفران بر قلب دارد، جلوگیری از لخته شدن خون در رگ است، چرا که ویتامین k موجود در زعفران از غلظت خون جلوگیری می‌کند.
همچنین باید بدانید که زعفران حاوی کروسین و سافرانال است و همین دو باعث کاهش فشار خون در بدن می‌شود. پس مصرف زعفران و یا چای زعفران برای کاهش فشار خون می‌تواند مفید باشد. اما لازم است که بگوییم مصرف خودسرانه آن برای بیماران قلبی توصیه نمی‌شود و حتما باید با پزشک خود درباره مصرف و مقدار آن مشورت کنید.
استفاده بیش از 5 گرم از زعفران برای افراد با مزاج گرم و خشک که از مصرف زیاد زعفران دچار حالت تشویش، بی‌خوابی، حالت تهوع و … می‌شوند بایستی از استفاده از زعفران اجتناب کنند.
خانم‌های باردار که به دلیل خاصیت قاعده آوری زعفران ممکن است دچار سقط جنین شوند و باید کلاً از مصرف زعفران در سه ماه اول بارداری اجتناب کنند. افراد چاق و دارای اضافه وزن بالا، به دلیل خاصیت اشتها آوری زعفران از مصرف آن اجتناب کنند.
درست است که زعفران خواص بسیار زیادی دارد و خوردن آن بسیار توصیه شده است اما باید بدانید که مصرف بیش از اندازه آن نیز مشکلاتی به همراه خواهد داشت:
1.باعث سرگیجه، احساس تهوع و در بعضی موارد استفراغ شدید می‌شود.
2.کاهش تعداد ضربان قلب و کاهش بیش از اندازه فشار خون.
3.آسیب دیدن کلیه‌ها و اعصاب
4.کاهش شدید فشار خون
5.رقیق شدن بیش از اندازه خون
6.کاهش اشتها و لاغری
7.سردرد و اختلال حواس
8.خونریزی از بینی و پلک‌ها
9.زردی و یرقان پوست
به طور کلی باید بدانید که زعفران یکی از بهترین ادویه‌هایی است که طعم و عطر بی نظیری دارد و از همه مهمتر خواص دارویی بسیار زیادی هم دارد. زعفران برای قلب بسیار مفید است اما حتما افرادی که مبتلا به بیماری‌های قلبی هستند قبل از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنند چرا که مصرف زیاد آن حتی برای افراد سالم هم خوب نیست و عوارضی به همراه دارد.
اما مصرف به اندازه آن تاثیرات فوق العاده ای بر بدن دارد. این نکته را هم به یاد داشته باشید تنها زعفران اصل و مرغوب دارای چنین خواصی است. پس در زمان خرید لازم است به کیفیت و اصل بودن آن اطمینان داشته باشید. بهرامن یکی از مرغوب‌ترین و با کیفیت‌ترین برندهای زعفران است که می‌توانید به صورت آنلاین از فروشگاه بهرامن ، زعفران بهرامن و دمنوش زعفران را تهیه کنید.
ترجمه و جمع آوری: واحد تحقیق و توسعه شرکت زعفران بهرامن
