تجارت جهانی زعفران

امروزه زعفران به عنوان يک ادويه با ارزش در سطح جهان شناخته مي‌شود. همچنين امروزه تجارت جهاني زعفران با عنوان طلاي سرخ، فراگير شده است و بسياري از کشورها اين ادويه باارزش را صادر و وارد کشور خود مي‌کنند. 90 درصد زعفران جهان در کشور ايران توليد مي‌شود اما سهم اين کشور در تجارت جهانی زعفران تنها 10 درصد است. ITC يا همان مرکز تجاري زعفران گفته در سال‌هاي اخير ميزان توليد و صادرات زعفران در جهان حدود 200 ميليون يورو بوده که ايران بيشترين سهم را از صادرات زعفران داشته است. بين سال‌هاي 2017 و 2018 صادرات زعفران با رشد 27.8 درصدي، از 238 ميليون دلار به 305 ميليون دلار رسيد. تجارت زعفران نشان دهنده رشد 0.0017? کل تجارت جهاني است.   

فهرست مطالب: (با کلیک روی هر بخش به عنوان مربوطه هدایت می‌شوید)

•  صادرات زعفران

• مراحل صادرات زعفران

• زعفران و مرغوبيت آن

در سال 2018 صادرکنندگان برتر زعفران، ايران (159 ميليون دلار)، اسپانيا (55.7 ميليون دلار)، افغانستان (25.8 ميليون دلار)، مولداوي (7.94 ميليون دلار) و چين (7.55 ميليون دلار) بودند. در سال 2018 واردکنندگان برتر زعفران شامل هنگ کنگ (93.1 ميليون دلار)، اسپانيا (38.2 ميليون دلار)، امارات متحده عربي (21.4 ميليون دلار)، هند (18.3 ميليون دلار) و عربستان سعودي (16.9 ميليون دلار) بودند.
توليدکنندگان جهاني زعفران شامل ايران، هند، افغانستان، يونان، مراکش، اسپانيا، ايتاليا، چين، جمهوري آذربايجان، آرژانتين، استراليا، کره، ژاپن، امارات، قطر، هلند، لوکزامبورگ، کويت، عربستان سعودي، آلمان، لهستان، فرانسه، پرتغال، مراکش، برزيل، پرو، پاراگوئه، مکزيک و ايالات متحده آمريکا هستند. 
طبق آخرين آمار تجارت زعفران در سال 2019، ايران بزرگترين توليدکننده زعفران در جهان عنوان شده است و 430 تن از کل زعفران توليد شده در سراسر جهان را تأمين مي‌کند و پيش‌بيني مي‌شود در سال 2020، اين مقدار به 500 تن برسد. هندوستان که سالانه تنها 22 تن زعفران توليد مي‌کند، رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.  
شهرهايي که در کشور ايران بيشترين توليد زعفران را دارند، خراسان رضوي (84.222 هکتار)، خراسان جنوبي (15،782 هکتار) و خراسان شمالي و استان‌هاي ديگر (23992 هکتار) بيشترين مناطق زراعي را دارند. استان‌هايي مانند خراسان رضوي، خراسان جنوبي، خراسان شمالي، اصفهان، کرمان، فارس و يزد بيشترين توزيع جغرافيايي زعفران را در اين کشور دارند. 
به عنوان اولين صادرکننده زعفران در جهان، سهم ايران در بازار جهاني زعفران 36.7 درصد است که ارزش آن 101.32 ميليون دلار است. ايران همچنين بالاترين تعرفه را براي واردات زعفران از ساير کشورها دارد. 
اسپانيا دومين صادرکننده زعفران جهان است و سهم 20.7? در صادرات زعفران جهان به ارزش 57.08 ميليون دلار دارد. استان‌هاي اصلي توليد زعفران در اسپانيا شامل Teruel در شمال شرقي وCuenca ، Albacete  و Ciudad Real در منطقه Castilla - La Mancha در مرکز اسپانيا است. ايالات متحده آمريکا (25.9?)، عربستان سعودي (13.2?) و ايتاليا (9.9?) از نخستين استقبال کنندگان زعفران اسپانيا هستند. 
بر اساس آخرين گزارش‌هاي توليد زعفران در سال 2018، 13 تن زعفران از 6 هزار و 200 هکتار از مناطق زير کشت در افغانستان برداشت شده است که اين رشد قابل توجه در مقايسه با 1 تن توليد زعفران در سال 2013 است. افغانستان 16.2 درصد سهم از کل تجارت جهانی زعفران را تشکيل مي‌دهد. صادرات زعفران به ارزش 44.58 ميليون دلار و بازار رو به رشدي براي اين محصول است. مقصد اصلي صادرات زعفران از افغانستان شامل هند، عربستان سعودي، فرانسه، امارات، ايالات متحده آمريکا و ترکيه است. لازم به ذکر است که افغانستان 65.7? زعفران وارداتي خود را از ايران وارد مي‌کند که بزرگترين توليدکننده زعفران در جهان است. 
هند دومين واردکننده زعفران در جهان و چهارمين صادرکننده بزرگ اين محصول است. زعفران وارد شده به هند 31.06 ميليون دلار ارزش دارد که 11.3 درصد از واردات جهاني زعفران را تشکل مي‌دهد. منابع اصلي زعفران که به اين کشور وارد مي‌شود: افغانستان (94.5?)، امارات (1.6?)، قطر (1.4?)، هنگ کنگ (1.3?)، اسپانيا (0.7?) و ايران (0.4?) است. ارزش صادرات زعفران هند 48.48 ميليون دلار است و عمده‌ترين مقصد صادراتي آن هنگ کنگ است. ساير صادرات زعفران از هند به آمريکا، عمان، قطر و استراليا است. 
يونان توليدکننده اصلي زعفران اروپايي است، در حالي که اسپانيا صادرکننده اصلي زعفران اروپايي است. يونان در صادرات جهاني زعفران در رتبه پنجم قرار دارد و سهم 2.3? از صادرات جهان به ارزش 9.48 ميليون دلار است. صادرات زعفران اين کشور به کشورهاي فرانسه، لهستان، اسپانيا، ايتاليا، سوئيس و آلمان است. بيشتر واردات زعفران به اين کشور از کشورهايي مانند ايتاليا، ايران، اسپانيا و فرانسه انجام مي‌شود.  مولداوي ششمين صادرکننده زعفران جهاني است که تجارت جهانی زعفران با ارزش 7.94 ميليون دلار و سهم 2.9 درصدي در صادرات جهاني زعفران دارد. تنها مقصد اين کشور براي صادرات زعفران هنگ کنگ است که 100? محموله‌هاي زعفران مولداوي به آن صادر مي‌شود. واردات زعفران از مناطقي مانند يونان، ايران، روماني، فنلاند و ايتاليا است. اسپانيا با واردات 36.3? (100 ميليون دلار)، اولين واردکننده زعفران در جهان است و 77.9? زعفران وارداتي خود را از ايران تأمين مي‌کند که اولين توليدکننده زعفران جهاني است. هنگ کنگ با استفاده از زعفران مولداوي، در جايگاه ششمين صادرکننده بزرگ زعفران جهان قرار مي‌گيرد و سهم 2.3 درصدي از صادرات جهاني زعفران به ارزش 6.28 ميليون دلار به عربستان سعودي، ايتاليا، هند و چين اختصاص دارد. 
چين حدود 0.2? واردات زعفران جهان را دارد و در بين واردکنندگان زعفران در سراسر جهان رتبه 26 را دارد. زعفران از کشورهايي مانند هنگ کنگ، آلمان، افغانستان و پرتغال وارد کشور چين مي‌شود. اين کشور، زعفران را به عربستان سعودي، ايتاليا، انگلستان و هنگ کنگ صادر مي‌کند که ارزش آن 5.76 ميليون دلار است. اين کشور در بين صادرکنندگان جهاني زعفران در رتبه هشتم قرار دارد. ايران بيشترين سهم توليد و صادرات زعفران را در بازار جهاني زعفران دارد که افتخار و انگيزه بزرگي براي تلاش‌هاي بيشتر است.

 صادرات زعفران

در حالي که توليد زعفران به خوبي در حال رشد است، برخي قوانين صادرات زعفران تنظيم شده است تا دست دلالان و قاچاقچيان کوتاه شود. در ايران، وزارت امور اقتصادي و دارايي براي صادرات زعفران در ماه‌هاي پاياني سال گذشته قانوني جديد تصويب کرد که اگر صادرکنندگان بخواهند ماليات صادرات محصول خود را داشته باشند براي جلوگيري از نفوذ دلالان، کدهاي ملي کشاورزي که ارائه دهنده زعفران خريداري شده است بايد مورد توجه قرار گيرد تا جلوي کار صادرکنندگاني که زعفران خود را به واسطه‌ها مي‌فروشند و در عوض وابستگان زعفران آن را به صورت قاچاق به کشورهاي ديگر مي‌فروشند گرفته شود. برگ‌هاي ظريف و بنفش گياه زعفران فقط 10 روز در سال جوانه مي‌زنند. بيش از 90 درصد زعفران جهان از خاک سخت در استان خراسان شمال شرقي ايران رشد مي‌کنند.
 به گزارش FranceAgriMe، توليدکننده برتر در ايران شهر کوچک تربت حيدريه، در حدود 700 کيلومتري (435 مايل) شرق تهران است که يک سوم از توليد جهاني را به خود اختصاص مي‌دهد. با توجه به استانداردهايي مانند ISO-3236 قدرت رنگي زعفران درجه I بايد حداقل  200 باشد و به طور متوسط قدرت رنگي زعفران سرگل ايران 230-250 الي 300 نيز متغير است و به همين دليل است که تجارت جهانی زعفران توسط ايران تصرف مي‌شود. اخيرا اسپانيا حدود 60 تن محصول زعفران ايران را وارد کرده و دوباره صادر مي‌کند. 40-50? زعفران ايراني توسط طرف‌هاي ديگر صادر مي‌شود و سهم خرده فروشي زعفران ايراني زير 15-20? از کل است، در حالي که ايران سهم 90-95? (بستگي به سال) از توليد جهاني را دارد. هند سهم زيادي از واردات از ايران دارد. استانداردهايي مانند ISO‌ها تحت نظارت سازمان iso است. برخي از شرکت‌ها به عنوان شرکت صدور گواهينامه ثبت مي‌شوند و گواهي‌هايي را در رابطه با قالب‌هايي صادر مي‌کنند که توسط دفتر مرکزي ايزو مرکزي در سوئيس توافق مي‌شود. Iso-3236 مجوز اصلي iso براي زعفران است. برخي از مهمترين خصوصيات زعفران به طور دقيق و مورد قبول سازمان مانند سطح کروسين و رطوبت زعفران است. سه سطح زعفران توسط سازمان و سه سطح متفاوت از اجزاي اصلي نيز تعيين شده است. بهترين ادويه زعفران است و بالاترين سطح رنگ، طعم و عطر را دارد. در هند از زعفران به عنوان يکي از قسمت‌هاي اصلي غذاهاي هندي استفاده مي‌شود و از آن به عنوان يک افزودني طبيعي براي بهبود رنگ و بوي بستني استفاده مي‌شود. صادرکنندگان زعفران، براي ايجاد و پر رنگ شدن نقش خود در صنايع و کارخانه‌ها، اين محصول را به کشورهاي غربي و شرقي صادر مي‌کنند، صادرکنندگان زعفران در حال خريد زعفران از کشاورزان و توليدکنندگان زعفران محلي هستند تا کشور را به سمت صادرات زعفران بکشانند.

مراحل صادرات زعفران

بيشترين حجم صادرات زعفران به بازارهاي جهاني به صورت فله است. تنها 5? صادرات زعفران در بسته‌هاي 10 گرمي ‌انجام مي‌شود و مابقي در بسته‌هاي بيش از 10 گرم صادر مي‌شود که عمدتا 500 گرم است. صادرات عمده زعفران باعث شده است کشورهايي مانند اسپانيا، امارات متحده عربي، چين، عربستان سعودي و ... از خريد زعفران ايراني بيشترين سود را کسب کنند. قيمت تمام شده زعفران تا زمان رسيدن آن به گمرک مقصد به صورت عمده يا بسته بندي به صورت قيمت زعفران + گمرک و حمل و نقل هوايي محاسبه مي‌شود. قيمت زعفران بسته بندي شده هم به صورت، قيمت زعفران + هزينه بسته بندي + هزينه کانتينر + حمل و نقل گمرکي و هواپيما محاسبه مي‌گردد. پس از گمرک و بار هوايي، شماره قبض و پيگيري دريافت مي‌شود و مي‌توان سفارش خود را فورا و بصورت آنلاين از فرودگاه پيگيري کرد. يکي از مهمترين عناصر در صادرات زعفران به کشورهاي خارجي بسته بندي آن است. در حال حاضر به دليل وجود زعفران جعلي در بازار، خريد زعفران بسته بندي شده در بين مصرف کنندگان رواج بيشتري پيدا مي‌کند، زيرا شرکت‌هاي بسته بندي براي تأييد کيفيت و ارزيابي زعفران بايد به آزمايشگاه‌ها مجهز شوند. زعفران تهيه شده با اين خصوصيات براي صادرات بايد داراي ويژگي‌هاي زير باشد که در بازارهاي خارجي قابل قبول است: 
•    زعفران بايد شامل ريشه‌هاي بزرگ و بدون شکستگي باشد 
•    توانايي رنگ دهي آن بايد بالاتر از 200 باشد
•    رايحه اي عالي داشته باشد
اين خصوصيات مهمترين معيار براي صادرات زعفران است که هر خريدار بايد نسبت به آن دقت کند. 
مراحل صادرات زعفران شامل موارد زير است: 
•    خريداري يا توليد زعفران مرغوب 
•    بسته بندي حرفه اي زعفران در سطح جهاني براي صادرات
•    داشتن گواهينامه استاندارد
همچنين امکان ارائه کارت ويزيت وجود دارد و بايد اين مراحل رعايت شود. 
بسته بندي زعفران نقش مهمي در حفظ و نگهداري زعفران دارد. بنابراين انتخاب بسته بندي مناسب زعفران بسيار مهم است. بسته بندي براي ماندگاري بيشتر زعفران طراحي مي‌شوند تا زعفران را در شرايط خوبي نگهداري کند. براي اين منظور، بسته بندي بايد محصول را در برابر رطوبت محيطي، اکسيژن، نور و دما محافظت کند. هر گونه تغيير در طعم و مزه زعفران، ارزش آن را کم مي‌کند. علاوه بر اين، بسته بندي بايد از شکل و اندازه مناسب برخوردار باشد و طراحي آن بايد توجه خريدار را به خود جلب کند. 

زعفران و مرغوبيت آن

اگر بخواهيم درباره زعفران و مرغوبيت آن بگوييم بايد گفت که زعفران مرغوب داراي خصوصياتي است که افراد مي‌توانند با دانستن اين موارد بهترين نوع آن را انتخاب کنند. زعفران مرغوب بسيار خشک و طبيعي است. رشته هاي زعفران واقعي به رنگ قرمز تيره هستند، هرچه اين رشته‌ها قرمزتر باشند زعفران مرغوب‌تر است. اگر يک رشته کوچک در دهان خود بگذاريد و آن طعم شيرين داشته باشد، زعفران داراي کيفيت پاييني است زيرا زعفران واقعي طعم تلخي دارد. رايحه واقعي زعفران شبيه ترکيبي از عسل و يونجه است و حتي بوي تند آن نيز به دليل مقادير زياد سافرانال و پيکروکروسين موجود در زعفران است. در حالي که زعفران با کيفيت پايين تقريباً عطري نخواهد داشت. زعفران اصل به يکديگر چسبيده نيستند، اما زعفران باکيفيت پايين به يکديگر مي‌چسبند. هنگامي‌که زعفران درجه يک به آب اضافه مي‌شود، در بالاي آن شناور خواهد شد. رنگ به آرامي ‌از بالا به پايين پخش مي‌شود. هنگامي که زعفران کم کيفيت به آب اضافه مي‌کنيد، به جاي شناور شدن، در پايين حل مي‌شود و رنگ بلافاصله تغيير مي‌کند. 
ايران با بهترين کيفيت زعفران جهان شناخته شده است. با اين حال، بايد بدانید در مقاله معرفی انواع زعفران بیان کردیم زعفران با چهار نوع اصلي وجود دارد که هر کدام کيفيت متفاوتي دارند. اين چهار نوع عبارتند از: سرگل، سوپر نگين، نگين و پوشال. 
زعفران سرگل، به زبان فارسي به معناي واقعي کلمه به معني بالاي گل است که از نوک رشته‌هاي زعفران به دست مي‌آيد. نسبت به انواع ديگر داراي رايحه خاص و بيشتري است. همچنين از کيفيت بالايي برخوردار است زيرا حاوي رشته‌هاي زرد يا نارنجي نيست. با اين حال، در طول برداشت و فرآيند جداسازي، زعفران سرگل اغلب حاوي زعفران خرده و شکسته است. زعفران سوپر نگين گران ترين و تميزترين زعفران است. رشته‌هاي زعفران سوپر نگين اغلب بلند هستند و هيچ رشته ي زرد يا نارنجي ندارند. رشته‌ها به صورت متقارن بريده شده و بدون شکستگي هستند. از بين 4 نمونه زعفران، اين نوع از نظر رنگ و کيفيت بهتر از انواع ديگر زعفران است. 
زعفران نگين نمونه ديگر از زعفران است که حاوي مقداري رشته به رنگ زرد و نارنجي است. با اين حال، عطر، کيفيت و خلوص آن هنوز هم عالي است اما به دليل برخي از رشته هاي زرد و نارنجي قدرت رنگي کمتري نسبت به سوپر نگين دارد .نوع ديگر زعفران به نام پوشال شناخته مي‌شود که اين نوع زعفران از رشته هاي زرد رنگ بيشتري برخوردار است. 
زعفران به دليل طعم و مزه عالي و رنگ آن، در ايران، هند، کشورهاي اروپايي و غذاهاي عرب بسيار مورد استفاده قرار مي‌گيرد. همچنين در شيريني و نوشيدني نيز استفاده مي‌شود. زعفران داراي سابقه طولاني در استفاده در طب سنتي است. اين دارو به عنوان درماني براي آسم، سرفه و سست شدن خلط شناخته مي‌شود.