استفاده از عسل به عنوان دارو و غذای تغذیه‌ای توسط انسان از قدیم الایام وجود داشته است. ستایش فواید عسل از دوران باستان توسط بسیاری از آیین‌های مذهبی و در اکثر کتاب‌های مقدس ثبت شده است. در واقع تاریخ نشان می‌دهد که عسل طبیعی باستانی‌ترین شیرین کننده است و ذکر شده است که از چندین میلیون سال پیش در سراسر جهان استفاده می‌شده است. عسل یک غذای مایع شیرین و خوش طعم با ارزش غذایی بالا و فواید بی نظیر سلامتی است. استفاده از عسل به طور گسترده‌ای توسط همه اعتقادات مذهبی و فرهنگی پذیرفته شده است. عسل مایعی طبیعی است که در کتاب‌های مذهبی ذکر شده و مورد قبول همه نسل‌ها، سنت‌ها و تمدن‌ها چه در دوران باستان و چه در دوران مدرن است.
عسل ترکیبی از مونوساکاریدهای فروکتوز، گلوکز، مالتوز و ساکارزمی باشد و به غذاها و نوشیدنی‌های سنتی شیرینی مقاومت ناپذیری می‌بخشد که بسیاری آن را نسبت به سایر قندهای ساده ترجیح می‌دهند. کربوهیدرات‌ها از اجزای اصلی عسل هستند. اخیراً عسل محبوبیت بیشتری پیدا کرده است زیرا نگرانی در مورد مقدار مشتقات شکر اضافه شده به غذاهای بسته بندی افزایش یافته است. هنر زنبورداری همچنان در حال تکامل است و در نتیجه برداشت کنندگان عسل در مورد پیچیدگی بالقوه آن بیشتر می‌آموزند. جستجوی یک جایگزین که عطر و طعم شیرین داشته و کمتر فرآوری شده باشد، طرفداران مواد غذایی سالم را به سمت این شهد خوشمزه سوق داده است. در ادامه این مطلب با انواع عسل، خواص و فواید سلامتی هر کدام بیشتر آشنا شوید.
منشأ واقعی عسل گل است، بنابراین بزرگترین عامل تعیین کننده عطر و طعم محصول نهایی است. علاقه مندان عسل را به دو گروه گل دسته بندی می‌کنند. تک گل و چند گل. عسل تک گل به عسلی گفته می‌شود که از انواع مختلفی از گل به دست می‌آید، در حالی که در انواع گل‌های مختلف، انواع مختلفی از گرد گل‌ها هم می‌آیند و طعم متمایزی را ایجاد می‌کنند.
با این حال، اصطلاح تک گل می‌بایست آزادانه بیان شود زیرا محدود کردن هزاران زنبور عسل فقط به یک گل تقریباً غیر ممکن است. برای تولید یک کیلو عسل خوراکی، زنبورها می‌توانند شهد بیش از دو میلیون گل را جمع آوری کنند. موقعیت، فصل و پوشش گیاهی اطراف یک منطقه همه در شکوفه‌ها و بنابراین در مشخصات، عطر و طعم عسل تأثیر می‌گذارد. زنبورداران به محصول برداشت شده در منطقه خود بسیار افتخار می‌کنند. عسل را می‌توان در همه جای دنیا یافت.
از نظر تغذیه‌ای، کالری عسل از مونوساکاریدها بدست می‌آید. هر قاشق غذاخوری عسل حاوی 65 کیلو کالری، 17 گرم کربوهیدرات، 0 گرم چربی و مقداری پروتئین کمیاب است.

با این حال، قدرت عسل را می‌توان در آنتی اکسیدان جوان کننده سلول موجود در آن تعریف کرد. همانطور که میوه‌ها، سبزیجات و گل‌ها حاوی آنتی اکسیدان هستند، این ترکیبات نیز به نوبه خود با شهد جمع آوری شده توسط زنبورها منتقل می‌شوند. هر نوع عسل مخلوط خاص خود را دارد که به شما این امکان را می‌دهد که در صورت مصرف متوسط و با رژیم غذایی متعادل، از سرطان جلوگیری کنید، ایمنی بدن خود را افزایش داده و التهاب را کاهش دهید.
به ندرت می‌توانید غذایی با ریشه تاریخی، غذایی و منطقه‌ای قوی‌تر از عسل پیدا کنید. اگر چه عسل به دلیل شیرینی دلپذیر آن تحسین شده است، اما مطالعات نشان داده است که خواص آن بسیار بیشتر است. کاوش در انواع مختلف عسل می‌تواند یک تجربه جذاب باشد.

در قلمرو غذاهای سنتی، عسل طبیعی یکی از قدیمی‌ترین غذاهای شناخته شده در جهان است. از ابتدای زمان استفاده می‌شده و اغلب در کتاب مقدس و سایر نوشته‌های تاریخی درباره آن ذکر شده است. همچنین در فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان به طور گسترده استفاده شده است و نقش‌های مهمی در سنت‌های آشپزی، دارویی و مذهبی داشته است. چه کسی می‌دانست که زنبور عسل کوچک باورنکردنی می‌تواند ماده‌ای شگفت انگیز تولید کند که در طیف گسترده‌ای از برنامه‌های غذایی مورد استفاده قرار گیرد؟ بسیاری از افراد به طور مرتب از آن در آشپزخانه خود استفاده می‌کنند و تنها شیرین کننده‌ای است که برای پخت و پز مصرف می کنند.
عسل قرن‌ها است که نه تنها به عنوان منبع غذایی، بلکه به لحاظ دارویی و مذهبی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه فقط چند واقعیت تاریخی در مورد عسل آورده شده است:
•    عمل زنبورداری که "پرورش زنبور عسل" نیز نامیده می‌شود، حداقل به 700 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد.
•    برای قرن‌ها، عسل به دلیل خواص درمانی و کمیاب بودن، مقدس شناخته می‌شد.
•    عسل به دلیل گرانی، عمدتاً توسط ثروتمندان مصرف می‌شد.
•    از عسل غالباً در مراسم مذهبی برای احترام به خدایان استفاده می‌کردند.
•    مصریان در طی مراحل مومیایی کردن، از عسل به طور منظم استفاده می‌کردند.
•    قرن‌ها پیش بسیاری از چهره‌های شناخته شده تاریخی از عسل برای مصارف دارویی و آرایشی استفاده می‌کردند.
•    عسل تا زمان اختراع  محصولات نیشکر و چغندر قند، تنها شیرین کننده معتبر محسوب می‌شد.
•    طبق نسخه NIV کتاب مقدس، 61 بار نام عسل در آن ذکر شده است.
•    واژه عسل را در نوشته‌های باستانی و در فرهنگ‌های مختلف، از جمله میخی، سومری و بابلی و نوشته‌های مصری و هندی باستان پیدا کرده‌اند.
•    در اساطیر رومی، کوپید پیکان خود را به عسل فرو می‌برد قبل از اینکه آنها را به سمت عاشقان بی خبر پرتاب کند.
•    عسل چنان گران بها بود که در دوران باستان اغلب از آن به عنوان یک نوع ارز استفاده می‌کردند.
•    هنگامی که فاتحان اسپانیایی به قاره آمریکا آمدند، زنبورهای عسل اهلی را در مکزیک و آمریکای مرکزی یافتند.

عسل طبیعی عسلی است که فرآوری نشده، فیلتر نشده، غیر پاستوریزه و تصفیه نشده باشد. این تضمین می‌کند که همچنان حاوی گرده، آنزیم‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و غیره است. اگر می‌خواهید عسل بخورید، باید طبیعی باشد. بنابراین می‌توانید تمام خواصی را که عسل طبیعی شامل می‌شود را دریافت کنید. بهترین عسل طبیعی همراه با تکه‌های موم، گرده گل‌ها و گاهی اوقات چند زنبور عسل است (در واقع به نظر ناخوشایند نیست).
عسل یک محصول جانبی از تلاش زنبور عسل کوچک است که در جمع آوری شهد و گرده گل‌ها و برگرداندن دوباره آن به کندو انجام می‌شود. زنبورها شهد گل‌ها را در شکم خود جمع می‌کنند و سپس آن را دوباره به کندو برمی گردانند و بالا می‌آورند! (بله عسل در واقع استفراغ زنبور است!). سپس، عسل در کندویی که از موم ساخته شده است، ذخیره می‌شود.
زنبورها از عسل به عنوان منبع اصلی غذایی خود استفاده می‌کنند. هنگامی که زنبورهای عسل در داخل کشور برای تولید عسل نگهداری می‌شوند، زنبورداران روش‌هایی برای تشویق تولید بیش از حد عسل دارند تا هم برای انسان و هم برای زنبور عسل کافی باشد.

بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که فعالیت آنتی اکسیدانی عسل متفاوت است و به طور گسترده‌ای به منبع گل، منشأ جغرافیایی، شرایط آب و هوایی، پردازش، ذخیره سازی و استفاده از آن بستگی دارد. عسل به سه شکل مختلف تولید می‌شود که البته همه آنها به همان اندازه خوشمزه هستند:
عسلشان: این نوع عسل را می‌توان فرآوری نشده ترین شکل عسل عنوان کرد. مستقیماً از کندو به صورت تکه‌های موم پر از عسل می‌آید. شما فقط می‌توانید تکه‌های موم آن را به عنوان یک غذای کوچک جویدنی بخورید.
عسل مایع: رایج‌ترین شکل که در آن عسل با نیروی جاذبه از موم استخراج می‌شود. برخی از عسل‌های مایع کمی فرآوری شده و به آرامی گرم می‌شوند، اما همچنان "طبیعی" محسوب می‌شوند.
عسل طبیعیه ای: عسلی صاف که دارای قوام کره‌ای است. این عسل ریز دانه‌هایی است که با عسل مایع مخلوط شده و شکل کره یا طبیعیه ای به خود گرفته است.
بسته به این که منابع غذایی زنبور عسل چیست، رنگ، عطر و طعم عسل طبیعی متفاوت خواهد بود. برخی از رایج‌ترین انواع آن یونجه، شبدر، شکوفه پرتقال و گل‌های وحشی است. اما می دانید انواع مختلفی از عسل می‌تواند شامل آووکادو، بلوبری، بیچ وود، صمغ آبی، اکالیپتوس، فایروید، ماکادامیا، مانوکا، چریش، شکوفه کدو تنبل، کاج، سوروود و مریم گلی باشد؟
در واقع هیچ لیست کاملی از انواع عسل‌های رایج وجود ندارد زیرا این مورد به تنوع گل‌های موجود در قلمرو زنبور عسل برمی گردد. بسته به تنوع، رنگ عسل نیز می‌تواند از تقریباً واضح و شفاف تا سیاه متفاوت باشد. درجه تاریک شدن به دما و مدت زمان نگهداری بستگی دارد. هر نوع عسلی دارای عطر و طعم عسل رایج خواهد بود، اما برخی از آنها غنی‌تر، برخی شیرینی کمتر و طعم منحصر به فردی دارند که یک نقشه خوشمزه از محل تولد عسل را نشان می‌دهد.

از آنجا که انواع مختلفی از عسل وجود دارد نمی‌توان فاکتورهای خاصی برای انتخاب هر یک ارائه داد. بسیاری از افراد عاشق عسل هستند و سعی می‌کنند انواع مختلفی را که می‌توانند امتحان کنند. قبل از هر چیز باید توجه داشته باشید که عسل را از منابع معتبر خریداری کنید.
زیرا خرید از یک منبع معتبر نه تنها از لحاظ اقتصادی برای شما مقرون به صرفه است، بلکه به شما امکان دسترسی به انواع مختلف عسل‌های با کیفیت و بهره برداری از خواص کامل آن را می‌دهد.
همچنین خود را محدود به مصف نوع خاصی از عسل نکنید. عسل‌های مناطق مختلف دنیا را امتحان کنید. هر منطقه، عسل با مشخصات و طعم خاص خود را دارد که ارزش امتحان کردن را خواهد داشت.

عسل به دلایل زیادی خاص است. توجه داشته باشید که بسته به منبع غذایی زنبور عسل، محتوای تغذیه‌ای عسل متفاوت خواهد بود. همچنین حتی اگر عسل عالی است و بسیاری از متخصصین مصرف آن را به طور متناوب توصیه می‌کنند، اما هنوز یک قند است و باید به میزان متوسط مصرف شود.
همچنین حقایق جالبی در رابطه با عسل و زنبور عسل وجود دارد.
به عنوان مثال: در طول زندگی یک زنبور عسل کارگر به طور متوسط فقط یک دوازدهم قاشق چای خوری عسل تولید خواهد کرد. زنبورهای عسل برای تولید یک کیلو عسل باید به طور متوسط گرد بیش از 2 میلیون گل را جابجا کنند. زنبورهای عسل در طول زندگی خود به طور معمول فاصله‌ای معادل سه بار دور کره زمین پرواز می‌کنند.

عسل علاوه بر ترکیب و طعم خاص خود، چندین ویژگی مهمنیز دارد. عسل تازه استخراج شده مایعی چسبناک است. ویسکوزیته آن به وجود تنوع بسیاری از مواد بستگی دارد و بنابراین از نظر ترکیبات و به ویژه از نظر میزان آب متفاوت است.
علاقه به رطوبت یکی دیگر از خواص عسل است و توانایی عسل را در جذب و نگهداری رطوبت از محیط توصیف می‌کند. عسل طبیعی با محتوای آب 18.8٪ یا کمتر رطوبت هوا را با رطوبت نسبی بالای 60٪ جذب می‌کند. کشش سطحی عسل با توجه به منشأ عسل متفاوت است و احتمالاً به دلیل مواد کلوئیدی درون آن است. گزارش شده است که عسل برای حدود 60 گونه باکتری مختلف از جمله هوازی و بی هوازی، گرم مثبت و گرم منفی، اثر مهار کنندگی دارد.
عسل یک منبع عالی از ویتامین‌های گروه B از جمله نیاسین، ریبوفلاوین، اسید پانتوتنیک، پیریدوکسین، بیوتین و تیامین است.
عسل طبیعی حاوی ویتامین‌های A،C،D، E و K است.
عسل طبیعی همچنین حاوی مواد معدنی کمیاب مانند کلسیم، مس، آهن، پتاسیم، منیزیم، روی و فسفر است. عسل طبیعی منبع عالی کسب سریع انرژی است. عسل طبیعی حاوی آنزیم‌هایی است که به هضم غذا کمک می‌کند (مانند آمیلاز که به تجزیه مواد غذایی نشاسته‌ای کمک می‌کند).
مشخص شده است که عسل به دلیل وجود مواد آنزیمی (دیاستاز، اینورتاز، گلوکز اکسیداز) و غیر آنزیمی (اسیدهای فنلیک، فلاونوئیدها، اسیدهای آمینه، اسیدهای آلی) حاوی فعالیت آنتی اکسیدانی قابل توجهی است.
عسل علاوه بر تنوع مواد مغذی که معمولاً در عسل طبیعی موجود است، فواید سلامتی دیگری نیز دارد. عسل طبیعی به دلیل خاصیت درمانی و ضد میکروبی منحصر به فرد خود قرن‌ها است که برای اهداف دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اینجا تنها چند مورد از روش‌های استفاده از عسل، چه در گذشته و چه در حال حاضر، آورده شده است.

تسکین حالت تهوع صبحگاهی: برخی از زنان باردار می گویند که مصرف یک قاشق عسل به کاهش یا از بین بردن علائم بیماری صبحگاهی کمک می‌کند.
از بین بردن آلرژی و حساسیت: در صورت مصرف، عسل محلی و طبیعی می‌تواند به تسکین آلرژی فصلی کمک کند. بسیاری از افراد هر روز یک قاشق عسل محلی برای کمک به بهبود علائم آلرژی خود مصرف می‌کنند.
از بین بردن باکتری‌ها به دلیل خواص ضد باکتری در عسل: تجویز خوراکی عسل برای درمان و محافظت در برابر عفونت‌های گوارشی مانند ورم معده، اثنی عشر و زخم معده ناشی از باکتری و ویروس روتاویر ثبت شده است. اتصال باکتری‌ها به سلول‌های اپیتلیال مخاطی اولین رویداد در ایجاد عفونت‌های باکتریایی دستگاه گوارش تلقی می‌شود. جلوگیری از اتصال میکروارگانیسم‌های بیماری زا به اپیتلیوم روده نشان دهنده یک استراتژی بالقوه برای پیشگیری از بیماری است. برخی از بخش‌های موجود در عسل، می‌تواند بار الکترواستاتیک باکتریایی یا آبگریزی را تغییر دهند که گزارش شده است از عوامل مهم در قطع اتصال باکتری‌ها با سلول‌های میزبان است.
اثرات مهار کنندگی عسل بر روی قارچ‌ها: عسل خالص مانع رشد قارچ می‌شود و به نظر می‌رسد عسل طبیعی قادر به جلوگیری از تولید سم است. علاوه بر این، برخی مطالعات گزارش کرده‌اند که استفاده موضعی از عسل در درمان درماتیت سبورئیک و شوره سر مؤثر است.
اثرات ضد ویروسی عسل: عسل طبیعی علاوه بر اثرات ضد باکتری و ضد قارچ، اثر ضد ویروسی نیز از خود نشان داده است. کاربرد موضعی عسل در حملات مکرر ضایعات تبخال بررسی شده و اثبات شد که استفاده از عسل به صورت موضعی در مدیریت علائم و نشانه‌های ضایعات عودکننده از تبخال لب و دستگاه تناسلی تاثیرگذار است. همچنین گزارش شده است که عسل اثرات مهارکنندگی بر فعالیت ویروس سرخچه دارد.
عسل در رفع بیماری‌های چشم: از عسل در سراسر جهان برای درمان بیماری‌های مختلف چشمی مانند بلفاریت، کراتیت، ملتحمه، آسیب‌های قرنیه، سوختگی‌های شیمیایی و حرارتی چشم استفاده می‌شود.
تقویت حافظه: آنتی‌اکسیدان‌های موجود در عسل نقش موثر و مفیدی در تقویت حافظه دارند‌. عسل همچنین از طریق جذب کلسیم و موادمغذی ریسک ابتلا به زوال عقل یا آلزایمر را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد.
تقویت سیستم ایمنی: عسل با خواص ضدباکتریایی و آنتی‌اکسیدانی خود سیستم ایمنی افراد را به خوبی تقویت می‌کند و به این ترتیب احتمال ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.
 لازم به ذکر است که عسل در تصفیه و تقویت سیستم گوارشی نیز نقش موثر و مفیدی دارد.
افزایش میل جنسی: مصرف منظم و مداوم عسل موجب افزایش تولید تستوسترون در مردان و استروژن در زنان می‌شود که درنهایت این امر میل و قوای جنسی تا حد بسیار زیادی افزایش می‌دهد.
کمک به بهبود خواب: عسل با طعم شیرین خود موجب آزادشدن سرتونین در بدن می‌شود. این سرتونین درنهایت تبدیل به ملاتونین می‌شود. ملاتونین ماده‌ای موثر در بهبود خواب است.
البته به این نکته دقت داشته باشید که آمینواسیدهای موجود در عسل نیز در بهبود خواب نقش موثر و مفیدی دارند.
درمان عفونت لثه: همانطور که گفتیم عسل دارای خاصیت ضدباکتریایی است. درنتیجه این امر می‌توان گفت که عسل در درمان عفونت لثه نیز بسیار موثر و مفید است.
درمان رفلاکس معده: همانطور که می‌دانید رفلاکس معده یا ترش‌کردن یکی از مشکلات شایع و رایج در میان افراد است. عسل با خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود فعالیت رادیکال‌های آزاد را تا حد بسیار زیادی کنترل می‌کند و درنهایت رفلاکس معده را بهبود می‌بخشد.
بهبود بیماری‌های کبدی و کبد چرب: عسل با ترکیبات موثر خود مشکلات کبدی که بطور معمول به دلیل رژیم غذایی نامناسب ایجاد می‌شوند را، بهبود می‌بخشد.
عسل به عنوان نگهدارنده غذا و پروبیوتیک: به دلیل داشتن خواص ضد میکروبی، به عنوان یک ماده نگهدارنده استفاده می‌شود. پراکسید هیدروژن و اجزای غیرپراکسید مانند آنتی اکسیدان ها می‌توانند رشد شیگلا، لیستریا مونوسیتوژنز و استاف را مهار کنند. اورئوس در نگهداری غذا کمک می‌کند. کلستریدیوم بوتولینوم ممکن است به مقدار کم در عسل وجود داشته باشد. این پتانسیل خوبی برای استفاده به عنوان منبع طبیعی آنتی اکسیدان ها در کاهش اثرات منفی قهوه‌ای شدن پلی فنول اکسیداز در فرآوری میوه و سبزیجات است.
فعالیت آنتی اکسیدانی عسل: به دلیل مقادیر بالای آنتی اکسیدان، به مبارزه با رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. امروزه، ما به خوبی می دانیم که رادیکال‌ها باعث تغییر شکل مولکولی و جهش‌های ژنی در بسیاری از انواع موجودات می‌شوند.
استرس اکسیداتیو که باعث بسیاری از بیماری‌ها می‌شود نیز شناخته شده است و دانشمندان در بسیاری از رشته‌های مختلف علاقه بیشتری به منابع طبیعی دارند که بتوانند اجزای فعال را برای جلوگیری یا کاهش تأثیرات آن بر سلول‌ها فراهم کنند. از این رو، پیشنهاد شده است که عسل را که می‌تواند به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی و به عنوان جایگزینی برای برخی از مواد نگهدارنده در مواد غذایی برای به تأخیر انداختن اکسیداسیون لیپیدها استفاده کرد.
عسل همچنین برای پوست تسکین دهنده است و اغلب در محصولات مراقبت از پوست و مواد آرایشی استفاده می‌شود. همچنین عسل می‌تواند به مبارزه با پوسیدگی دندان کمک کند. تسکین دهنده گلودرد است. ترکیب عسل، آبلیمو و کمی آب جوش می‌تواند در درمان گلودرد معجزه کند. باعث تسریع در بهبود جوش‌ها، خراش‌ها و همچنین زخم‌های دیابتی می‌شود. به جلوگیری از عفونت زخم‌ها (چه در انسان و چه در حیوانات) کمک می‌کند.

ترجمه و جمع آوری: واحد تحقیق و توسعه شرکت زعفران بهرامن