آیا اسطوخدوس برای آرامش اعصاب مفید است؟

تعداد بازدید : 3885 مرتبه

آیا اسطوخدوس برای آرامش اعصاب مفید است

اسطوخدوس با توجه به عناصر تشکیل‌دهنده آن، دارویی اعجاب‌آور برای اعصاب است. مشکلات عصبی تاثیر بسیار زیادی روی سلامت اعضای بدن انسان دارد و اصطلاحا اعصاب خراب یکی از دلایل اصلی بیماری‌های مختلف در انسان‌ها است. در این مقاله کوشش کرده‌ایم که درباره تاثیرات گیاه اسطوخدوس در درمان و یا بهبود بیماری‌های عصبی بحث کنیم.

درباره گیاه اسطوخدوس

گیاهان هر کدام دارای خواص مفید هستند. اسطوخدوس هم یکی از این گیاهان مفید محسوب می‌شود که دارای خواص بسیار زیادی است. این گیاه از سرده‌ای مشتمل از ۲۵ تا ۳۰ گونه مختلف است که از دسته گیاهان گلدار و از خانواده نعناعیان است. وضعیت ظاهری اسطوخدوس به این گونه است که گل‌های کوچک خوشه‌ای آبی یا قرمز سیر تا بنفش دارد و ارتفاعش در حدود ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر است. برگش شبیه برگ صعتر و از آن درازتر و باریکتر است. به صورت تک ساقه‌ای است و ساقه آن باریک و بی‌شاخ و در قد کمتر از شبری است. قبه گل آن متراکم است و شبیه به جو، بی‌تخم است و رنگ آن مایل به سرخی است. طعم اسطوخدوس تند و با اندک تلخی همراه است.

خصوصیات اسطوخدوس

این گیاه از خانواده نعناسانان است که برگ‌ها و قسمت سبز گیاه دارای اسانس روغنی است. اسطوخدوس گیاهی چند ساله است که به شکل بوته کوچک به بلندی نیم متر و بسیار پرشاخه رشد می‌کند. این گیاه دارای ساقه‌ ۴ گوشه، برگ‌های کشیده و متقابل، پوشیده از کرک سفید پنبه‌ای است. برگ‌های اسطوخدوس که در بهار ظاهر می‌شود به رنگ بنفش تیره به صورت سنبله و دارای کرک‌ است که بسیار معطر هم هستند. میوه این گیاه ۴ فندقه‌ای است و هر یک از آن فندق ها نیز پس از رسیدن، شکل بیضوی و رنگ قهوه‌ای شفاف پیدا می‌کنند. در سطح میوه ۳ زائده مشخص دیده می‌شود. در همه بخش‌های این گیاه، مخصوصاً شاخه‌های برگدار آن، عطر بسیار قوی و خوشی استشمام می‌گردد. در بعضی مناطق به دلیل ظاهر زیبایی که گیاه پس از گل دادن پیدا می‌کند آن را به عنوان یک گیاه زینتی پرورش می‌دهند. بخشی که در این گیاه مورد استفاده قرار می‌گیرد، سرشاخه‌های برگدار و گلدار آن است که علاوه بر مصارف درمانی، اسانس‌گیری هم از آن بخش ها به عمل می‌آید.
این گیاه یکی از خوشبوترین گیاهان دارویی در جهان محسوب می‌شود که در مناطق مختلفی از ایران، هند، چین، انگلیس و کانادا به صورت خودرو رشد می‌کند. این گیاه علاوه بر آنکه به عنوان یک گیاه دارویی پرخاصیت در طب سنتی ایران و طب سنتی کشورهای چین و هند مورد استفاده قرار می‌گیرد به عنوان یک خوراکی مفید در سبد غذایی بسیاری از خانواده‌های آسیایی و اروپایی وجود دارد. ترکیبات شیمیایی اسطوخدوس و عناصر تشکیل‌دهنده آن، مرکب از نوعی ستن (با بوی کامفر و نعناع) سینئول، الکل و لینالول است. مطابق تحقیقی درباره اثرات گیاهان درمنه که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، اسطوخدوس و آویشن شیرازی دارای اثر مهارکننده بر روی باکتری‌های بیماری زای مورد مطالعه (Staphylococcus aureus، Pseudomonas aeruginosa و (Klebsiella pneumonia است. اسطوخدوس به عنوان یک اسانس ضدباکتری و نوعی آنتی بیوتیک طبیعی استفاده می‌شود. از برگ ها و ساقه اسطوخدوس ، برای تهیه عصاره برای درمان بیماری های دستگاه گوارش و روماتیسم استفاده می‎شود . این اسانس برای ساختن مواد آرایشی و بهداشتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین از فواید و خواص دیگر این گیاه می‌توان به فایده برای اعصاب، افزایش دهندگی شیر مادر، کاهش دهنده نفخ و گاز روده، نشاط آور بودن، باز کننده انسداد عروقی، مسهل بلغم و سودا خصوصاً سودای مغز، ضد میگرن، زکام، آسم، برونشیت، دل پیچه، درد سینه، تنگی نفس، سرفه، اگزما و ضد عفونی کننده دستگاه مجاری ادراری اشاره کرد.

اسطوخدوس گیاهی مفید برای آرامش بخشیدن به اعصاب

در اینجا درباره بعضی از اثرات عصبی روی اعضای مختلف بدن و همچنین تاثیر فرآورده‌های ساخته شده از گیاه اسطوخدوس صحبت می کنیم.

سلامت قلب و اسطوخدوس

قلب و اعصاب ما نیاز به آرامش دارند تا علاوه بر ناراحتی‌های قلبی به بیماری‌های دیگر نیز دچار نشویم. از عصاره گیاه اسطوخدوس شربتی آرامش بخش برای قلب و اعصاب درست می کنند که بسیار مفید بوده و در بهبود عملکرد این اندام مهم بدن تاثیر بالایی دارد. شربت اسطوخدوس حاوی انواع ویتامین‌های A ، C ، E ، گروه ویتامین‌های B مانند B۱، B۲، B۳، B۶ ، و همچنین عناصری مانند کربوهیدرات، پروتئین، قند مانند گلوکز، ساکاروز و فروکتوز، مس، سدیم، پتاسیم، اسید فولیک و سیتریک، فیبر، کلسیم، منیزیم، آهن، پکتین و فسفر است. این عناصر هر کدام می توانند در درمان بیماری‌های شایع قلبی موثر باشند. اسطوخدوس می تواند به درمان بیماری‌های دیگر هم کمک کند. عملکرد این شربت به ۲ صورت است اگر شربت اسطوخدوس روز مصرف شود، کبد و دستگاه گوارش را پاکسازی می‌کند و در صورتی ‌که این شربت شب میل شود به پاکسازی مغز و بهبود عملکرد سیستم عصبی کمک می‌کند.
پژوهشگران و کارشناسان گیاهان دارویی بر این عقیده هستند که شربت اسطوخدوس تاثیری چشمگیر در بهبود خلق و خو و رفع غم، غصه و تنش‌های عصبی دارد. این شربت به بهبود عملکرد سیستم قلبی و عروقی کمک و از ابتلای افراد به تصلب شرایین (تنگی و سفتی عروق) و تپش غیرطبیعی قلب جلوگیری می‌کند. شربت اسطوخدوس تاثیری چشمگیر در رفع سردرد به ویژه سردرد‌های میگرنی، تنشی و سینوسی (سینوزیتی) دارد.

طرز تهیه شربت اسطوخدوس

شربت اسطوخدوس را به راحتی می توان تهیه کرد و درست کردن آن پیچیدگی خاصی ندارد. طرز تهیه آن به این صورت است که در ابتدا اسطوخدوس خشک شده را در ظرفی حاوی عرق اسطوخدوس خیس کنید و بگذارید ۲ ساعت بماند و سپس به مدت ۳ تا پنج دقیقه مخلوط گیاه و عرق اسطوخدوس را در حرارت ملایم بجوشانید و پس از این که مخلوط جوشید، اجاق گاز را خاموش کنید تا ترکیب گیاه و عرق اسطوخدوس به دمای متعادل (۵۰ درجه سانتی‌گراد) برسد. بعد از این که مخلوط به دمای مورد نظر رسید مخلوط گیاه و عرق اسطوخدوس را از صافی عبور دهید سپس عسل را به آن اضافه کنید و خوب هم بزنید تا شربت قوام بیاید. پس از آن شربت را بگذارید تا کاملا سرد شود، پس از سرد شدن داخل ظرف شیشه‌ای بریزید و در یخچال بگذارید. این شربت بسیار غلیظ است و نمی توان همینطور از آن استفاده کرد.
برای استفاده از شربت اسطوخدوس ، یک قاشق غذاخوری از شربت غلیظ را داخل لیوان بریزید سپس به آن ۲ تکه یخ و چند قطره آب لیموترش تازه اضافه کنید؛ بقیه لیوان را آب بریزید؛ مواد درون لیوان را به خوبی مخلوط و شربت را میل کنید. برای تاثیرگذاری هر چه بهتر شربت اسطوخدوس باید به مدت یک ماه، روزی دو لیوان، یکی در روز و یکی دیگر دو ساعت قبل از خواب میل کنید.

گیاه اسطوخدوس و تاثیر آرامش بخش آن

از دیگر خواص گیاه اسطوخدوس رایحه مطبوع آن است. رایحه این گیاه می‌تواند سیستم عصبی را آرام کند. مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۲ نشان داد افراد با استشمام رایحه این گیاه احساس آرامش، رضایت و خلق و خوی بهتری داشته‌اند.

عطر اسطوخدوس

همان طور که گفته شد اسطوخدوس گیاهی است با برگ‌های نیزه‌ای سبز رنگ سفید فام و گل‌های خوشه‌ای ریز آبی- بنفش و گاه سرخابی و بسیار معطر که روغن آن در داروسازی و عطرسازی مصرف فراوان دارد. اگر بخواهیم از نظر تاریخی عطرسازی از گیاه اسطوخدوس را بررسی کنیم باید به دوره رومیان بازگردیم. رومیان از عطر این گیاه برای معطر ساختن حمام و شست‌وشوی بدن استفاده می‌کرده‌اند. در آن دوران از روغن اسطوخدوس (لاوانر) برای ماساژ و مصارف ناراحتی‌های پوستی و کنترل درد مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در زمان‌های گذشته برای خوشبو ساختن لباس‌ها و ملافه‌ها، گلبرگ‌های خشک این گیاه را در لابه‌لای لباس‌های شسته ‌شده و درون کمد لباس می‌پاشیدند. این کار نه تنها برای خوشبو کردن لباس‌ها بود بلکه آنها را از شر بیدها و پروانه هایی که باعث از بین رفتن لباس‌ها می‌شدند نیز در امان نگه می داشت. هنوز هم در میان قدیمی‌ترها این رسم رایج است و آنها گل‌های این گیاه معطر را درون کیسه‌های کوچک پارچه‌ای ریخته و به جالباسی آویزان می‌کنند. به این دلیل که عطر مطبوع این گیاه علاوه بر معطر ساختن لباس‌ها، باعث فرار پروانه‌ها و بیدها می‌شود و از نفتالین نیز بسیار خوشایندتر است. همچنین برعکس نفتالین که هم بدبو است و هم برای سلامتی مضر است، علاوه بر بوی خوش، برای تمدد اعصاب نیز مفید است و اعصاب را آرامش می دهد.

حمام کاهش اضطراب

شاید تا کنون بارها شنیده باشید که برای آرام شدن اعصاب به حمام بروید و دوش بگیرید. اما این کار همیشه باعث آرام شدن اعصاب نمی‌شود. اما با کمک عصاره اسطوخدوس می توان یک حمام آرامش بخش را برای خودتان ایجاد کنید، زیرا از عصاره اسطوخدوس در حمام ‌درمانی به ‌ویژه برای کاهش اضطراب استفاده می‌کنند. برای این کار با استفاده از روغن اسطوخدوس در هر بار حمام کردن ۱۰-۶ قطره از آن را در وان آب گرم ریخته و مدت نیم‌ ساعت در آن غوطه‌ور شوید و پس از آن بدنتان را به آرامی و به مدت نیم ساعت ماساژ می‌دهند. البته به جای روغن اسطوخدوس می‌توان از گیاه خشک آن نیز استفاده کرد. روش استفاده از گیاه خشک شده اسطوخدوس بسیار آسان است و همان خاصیت را برای بدن شما دارد. برای استفاده از گیاه خشک، یک مشت از گل‌ها و ریشه اسطوخدوس را در یک لیتر آب جوش که ۱۰ دقیقه ملایم جوشیده بریزید و سپس از صافی رد کنید. محصول به دست آمده را مانند روغن اسطوخدوس مورد استفاده قرار دهید.

استفاده از این محصول می‌تواند تمام ناراحتی‌های شما را از بین ببرد و آرامش خاصی را به اعصاب شما بدهد. حمام آرامش بخش از گذشته‌های دور تا به امروز مورد استفاده مردم قرار می گرفته است. اکنون هم می‌توان با همان روش قدیم با استفاده از حمام آرام بخش، به آرامش اعصاب برسیم.

اسطوخدوس و خواب راحت

اسطوخدوس گیاه شگفت انگیزی است که خواص زیادی دارد. یکی از دلایل بی خوابی ناآرام بودن اعصاب است. به بیان دیگر نداشتن آرامش اعصاب باعث بی خوابی هم می شود. گیاه اسطوخدوس در درمان اختلالات جزئی خواب، موثر عمل می کند. این گیاه به خاطر این که سردرد، اضطراب و ناراحتی های عصبی را برطرف می سازد، خواب راحتی را به شما هدیه می دهد. نوشیدن چای اسطوخدوس پیش از خواب به افرادی که دچار اختلال خواب هستند و شب ها چندین بار از خواب بیدار می شوند، کمک می کند تا به مرور خوابی آرام و بی دغدغه را تجربه کنند.

اسطوخدوس و استرس

دانشمندان به بیماری استرس، بیماری قرن گفته اند. برای مقابله با استرس نیز هیچ گیاهی به اندازه اسطوخدوس موثر نیست. یکی از دانشمندان در این زمینه می گوید “اسطوخدوس اعصاب را آرام و عضلات را شل می کند. این گیاه آرام بخش، دستگاه عصبی و تحریک پذیری آن را کنترل می نماید”. بر اساس مطالعات متعددی که توسط کارشناسان روی اسطوخدوس انجام گرفته، نشان داده است که روغن این گیاه، استرس بعد از عمل را در بیمارانی که عمل جراحی قلب انجام داده اند، کاهش می دهد و اضطراب زنانی را که تحت همودیالیز قرار می گیرند، کم می کند. کسانی که دارای استرس بیش از اندازه هستند می‌توانند با مصرف اصولی و زیر نظر پزشک از استرس خود کم کنند.

اسطوخدوس، ضد میگرن

یکی دیگر از بیماری‌های که مستقیماً به اعصاب مربوط می شود بیماری میگرن است. جالب است که بدانید برای درمان این بیماری نیز می‌توان از گیاه اسطوخدوس استفاده کرد و کسانی که به این بیماری دچار هستند می‌توانند با استفاده از این گیاه به درمان خود بپردازند. گیاه اسطوخدوس به خاطر خواصش در رفع سردرد و همچنین میگرن شهرت بسیاری دارد، زیرا استرس را از بین می برد و این امر تاثیر آن را در مبارزه با سردرد بیشتر می کند.
دیگر فواید گیاه اسطوخدوس
فواید گیاه اسطوخدوس تنها به آرامش اعصاب خلاصه نمی‌شود. این گیاه فواید بسیار دیگری نیز دارد که در ادامه به معرفی و بررسی مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.
تأثیر اسطوخدوس در تقویت سیستم ایمنی
گیاه اسطوخدوس یکی از گیاهان موثر و مفید در تقویت سیستم ایمنی بدن است که از بروز انواع ناراحتی‌ها و بیماری‌ها به خوبی جلوگیری می‌کند.
خاصیت ضدالتهابی و درمان سرماخوردگی
مصرف گیاه اسطوخدوس مجاری تنفسی را به راحتی باز می‌کند. لازم به ذکر است که این گیاه همچنین با گشاد کردن رگ‌های خونی و افزایش جریان خون واکنش سیستم ایمنی را تسریع می‌بخشد.
تقویت حافظه و جلوگیری از آلزایمر
آزمایشات اخیر نشان می‌دهند که مصرف مداوم و منظم گیاه اسطوخدوس حافظه را به خوبی تقویت و از بروز آلزایمر جلوگیری می‌کند.
کاهش فشارخون
امروزه از اسطوخدوس به‌ عنوان یک درمان مکمل جهت فشارخون بالا یاد می‌شود. چراکه روغن این گیاه تأثیر بسیار زیادی در آرام‌ کردن قلب و در نهایت کاهش فشارخون دارد.
درمان و کاهش مشکلات گوارشی با اسطوخدوس
گیاه اسطوخدوس از گذشته تا به امروز یکی از بهترین و موثرترین گیاهان در درمان مشکلات گوارشی از جمله ناراحتی معده، سو هاضمه، زخم معده، هضم غذا و... است.
کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی
گیاه اسطوخدوس غلظت بسیار بالایی از لینانول در خود دارد، به همین خاطر این گیاه خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد و ضربان قلب را کنترل و تنظیم می‌کند.

مضرات استفاده از فرآورده‌های اسطوخدوس

همانطور که می‌دانید مصرف بیش از حد هر نوع گیاه و مواد غذایی می‌تواند خطرآفرین باشد. گیاه اسطوخدوس نیز از این قاعده مستثنی نیست. در طب سنتی طبع گیاه اسطوخدوس گرم و خشک است. بر همین اساس کسانی که مزاج صفراوی دارند باید از استفاده از آن خود داری نمایند. البته این گونه افراد می‌توانند از مصلح هایی مثل کتیرا و سکنجبین استفاده کنند. کسانی که می‌خواهند از روغن اسطوخدوس استفاده کنند باید توجه داشته باشند که هنگام استعمال روغن این گیاه، اطمینان حاصل کنند که حساسیت پوستی نداشته باشند. اگر حساسیت پوستی داشته باشند، استعمال موضعی روغن اسطوخودس بر روی پوست می تواند باعث واکنش های آلرژیک مانند سوزش پوست در افراد شود. بی خطر بودن استفاده از روغن اسطوخودس برای زنان باردار و شیرده هنوز تایید نشده است. به همین دلیل بهتر است همانند بسیاری از روغن های ضروری دیگر، زنان در دوران بارداری و شیردهی، از مصرف روغن اسطوخدوس اجتناب کنند. پسرانی که به سن بلوغ نرسیده اند، نباید از این گیاه برای پوستشان استفاده کنند. چرا که ممکن است اختلالات هورمونی در بدن آنها ایجاد شود. استفاده از این گیاه برای پسران ممکن است باعث به وجود آمدن سینه زنانه و شکم غیر طبیعی در بدن آنها شود. روغن و اسانس اسطوخدوس به هیچ عنوان نباید به صورت خوراکی مصرف شوند و فقط از دمنوش اسطوخدوس می توان به صورت خوراکی استفاده کرد.
استفاده از اسانس و روغن آن می تواند باعث ایجاد مسمومیت شود و در صورتی که به اشتباه اسانس و روغن را به صورت خوراکی مصرف کرده اید باید سریعا به اورژانس مراجعه کنید. روغن اسطوخدوس خوراکی هم می تواند باعث ایجاد حساسیت در افراد شود که با علائمی از جمله مشکل تنفسی، سوزش چشم، استفراغ و اسهال مشخص می شود. در زمان استفاده از فرآورده‌های گیاه اسطوخدوس باید بسیار مراقب باشید زیرا اسطوخدوس می تواند با برخی از داروها تداخل داشته باشد و اثر آن ها را از بین ببرد و یا حتی اثرات جانبی بدی به دنبال داشته باشد. به دلیل وجود برخی از ترکیبات در فرآورده های اسطوخدوس ، مصرف همزمان این گیاه دارویی با داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین و پلاویکس می تواند احتمال خونریزی را افزایش دهد پس اگر از این داروها مصرف می کنید در این مورد باید با پزشک خود مشورت کنید.
هرچند که تحقیقات کمی درباره ی اثرات روغن اسطوخدوس خوراکی بر روی بیماران دیابتی صورت گرفته اما توصیه می شود که افراد مبتلا به دیابت از مصرف این روغن خودداری کنند زیرا در همین تحقیقات نتایجی به دست آمده که نشان دهنده مضر بودن اسطوخدوس برای بیماران دیابتی است.
اسطوخدوس می‌تواند به کند شدن سیستم عصبی مرکزی منجر شود، به همین دلیل پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند که حداقل دو هفته قبل از عمل جراحی، از فرآورده‌های اسطوخدوس استفاده نکنند تا خدا نکرده در سلامت آنها در زمان عمل جراحی تاثیر منفی نداشته باشد.
به دلیل اینکه دمنوش اسطوخدوس خود جزو آرامبخش‌ها است، مصرف همزمان با داروهای خواب آور، آرام بخش و ضد افسردگی مشکل ایجاد می کند. اگر پس از مصرف دمنوش اسطوخدوس هر نوع واکنش حساسیتی همچون لرزش یا گرفتگی گلو را تجربه کردید، مصرف آن را قطع کنید و با پزشک معالج خود درمیان بگذارید.
برخی از کارشناسان عقیده دارند که اسطوخدوس برای افرادی که صرع دارند مضر است اما شواهد محکمی مبنی بر این که اسطوخدوس می‌تواند محرک حملات صرع باشد وجود ندارد. اما هر فرد تجربه‌ی متفاوتی از اسطوخدوس دارد. این امکان وجود دارد که اسطوخدوس موجب حملات صرع در افراد مستعد گردد. برخی از انواع اسطوخدوس (اسطوخدوس تیری) حاوی ترکیباتی است که باعث حملات صرع می‌شود.