خواص زیره سیاه - بهرامن

زیره سیاه یکی از گیاهان بومی در آسیا است که به دلیل عطر خوش آن و طعم دلنشینی که دارد می‌تواند در انواع غذاها استفاده شود. خشک شده این نوع زیره شباهت بسیاری به زیره سبز دارد. به دلیل عطروطعم آن و همچنین خواص بسیاری که دارد، از این ادویه در غذاهای هندی، آلمانی و روسی استفاده می‌شود. گیاه زیره سیاه به گونه‌ای است که ساقه آن توخالی و برگ‌های آن سبز با بریدگی‌ها و تقسیمات دو مرتبه است، به گونه‌ای که به صورت یک نوار نخی مانند می‌باشد.
گل‌هایی که از آن می‌رویند سفید رنگ هستند و به صورت چتر مرکب در انتهای ساقه‌های گل دهنده که بلندی آن‌ها در حدود 50 تا 90 سانتی‌متر است دیده می‌شود. زیره یک گیاه دو ساله است، به این صورت که رویش دوم آن برای رسیدن میوه احتیاج است. بذری از آن که در فصل بهار کاشته می‌شود پس از 15 تا 20 روز جوانه می‌زند و به رشد خود ادامه می‌دهد و در تابستان سال بعد رشد گیاه کامل شده و دانه های آن می‌رویند. 
 

خواص زیره سیاه آن را به یکی از مهم‌ترین ادویه‌های موجود در مصارف روزانه تبدیل کرده است. ارزش غذایی این ادویه بسیار بالا است و شامل مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، روی و منیزیم می‌باشد. این دانه‌ها حاوی ویتامین‌های طبیعی هستند که می‌توان از آن در چای و حتی به‌عنوان چاشنی در انواع غذاها و یا درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده کرد. ما در این مقاله قصد داریم تا در مورد فواید و خواص زیره سیاه به صورت کامل توضیح دهیم.

فهرست مطالب: (با کلیک بر روی هر عنوان به توضیحات بیشتر هدایت می شوید)

 

زیره سیاه یک ادویه خاص با طبع گرم و خشک است که علاوه بر مصرف غذایی آن، می‌توان از خاصیت درمانی آن نیز برای از بین بردن بسیاری از بیماری‌ها استفاده کرد. از این ادویه و یا دانه‌های زیره سیاه می‌توان در تهیه بسیاری از انواع مختلف نان‌ها، شیرینی‌ها و یا غذاهای مختلف استفاده کرد. اما اگر بخواهید بیشتر از خاصیت درمانی آن استفاده کنید بهتر است که، آن را به دمنوش ها و یا چای اضافه کنید. زیره سیاه می‌تواند شامل بسیاری از مواد مغذی مورد نیاز بدن باشد که در وعده‌های غذایی روزانه استفاده می‌شود و از کمبود این مواد مانند آهن، روی، کلسیم و فیبر در بدن جلوگیری می‌کند. تحقیقات بر روی این گیاه نشان می‌دهد که فواید بسیاری برای سلامت بدن از جمله بهبود هضم و گوارش به همراه دارد، که در ادامه به توضیح کامل این خواص پرداخته‌ایم.

به دلیل فراوانی خواص زیره سیاه از قدیم مورد استفاده قرار گرفته است، که امروزه با تحقیقات بسیاری که بر روی این ادویه صورت گرفته نشان می‌دهد این گیاه فواید بسیاری برای سلامت بدن دارد. زیره دارای خواص بادشکن، مقوی، زیادکننده شیر، قاعده آور، نیرودهنده، ضد کرم، هضم کننده، ضد تشنج، قابض، معرق، مقوی برای معده، قاطع اسپرم است. خوردن زیره سیاه و یا روغن آن در رفع سوء هاضمه و دل دردهای کودکان مفید است. همچنین مصرف دم کرده و یا جویدن آن در رفع و کاهش دردهای ناشی از قاعدگی، دردهای روده و بی‌اشتهایی بسیار موثر است. بر اساس تحقیقاتی که توسط دانشمندان صورت گرفته است به این نتیجه رسیده‌اند که روغن زیره می‌تواند در تنگی نفس بسیار موثر باشد و علاوه بر این دارای خواص ضد عفونی کنندگی، شل کننده عضلات بوده و مقوی و نیروبخش است. به این منظور مصرف آن برای افراد با علائم مشابه برای مشکلات ذکر شده در بالا توصیه می‌گردد. برخی از دیگر خواص این گیاه مفید و مقوی را در ادامه توضیح داده‌ایم:

تحقیقات ثابت کرده است که تعدادی از ترکیبات موجود در زیره سیاه، خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند و برای بهبود التهاب بسیار مؤثر هستند. یکی از واکنش‌های طبیعی بدن التهاب است، اما نباید این به یک التهاب مزمن تبدیل گردد؛ زیرا می‌تواند باعث بروز مشکلات فراوانی همچون بیماری‌های التهابی روده گردد. از عوارض التهاب روده می‌توان به بیماری‌هایی همچون زخم و یا درد روده، دفع گاز، اسهال، فوریت دفع و تحریک بافت گوارشی اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین خواص زیره سیاه جلوگیری از این اتفاق است، به این صورت که هم عرق زیره سیاه و هم عصاره آن می‌توانند در کاهش التهاب بافت روده بزرگ بسیار مؤثر باشند.

از دیگر فواید خواص زیره سیاه می‌توان به هضم راحت غذا نیز اشاره کرد. از گذشته‌های دور تاکنون از این گیاه برای درمان بیماری‌های گوارشی مانند سوءهاضمه و زخم معده استفاده می‌کردند. بر اساس تحقیقاتی که بر روی خواص این گیاه صورت گرفته است نشان می‌دهد که، مصرف عرق زیره سیاه برای مشکلات گوارشی بسیار مؤثر است. زیره سیاه می‌تواند باعث انبساط بافت های ماهیچه‌ای در دستگاه گوارش گردد و عوارض سوءهاضمه مانند دفع گاز، درد روده و نفخ را بهبود ببخشد. 
علاوه بر این موضوع، زیره سیاه می‌تواند مانع از رشد باکتری‌های مضر در روده شود، اما از رشد باکتری‌های مفید جلوگیری نمی‌کند. باکتری‌های مفید باکتری‌هایی هستند که در تولید مواد مغذی، کاهش التهاب، بهبود گوارش و حمایت از سیستم ایمنی بدن نقش دارد.

پتاسیم موجود در زیره سیاه به حفظ ضربان قلب کمک بسیاری می‌کنند. همچنین زیره سیاه با انقباض سرخرگ‌ها در پایین آمدن فشارخون مؤثر است. مصرف به‌اندازه از این دانه‌های مقوی می‌تواند در کاهش سطح کلسترول خون بسیار مؤثر باشد و به آن کمک کند.

به دلیل وجود فیبر در زیره سیاه، به زمان بیشتری برای هضم احتیاج دارد، به همین دلیل با استفاده از آن در برنامه غذایی روزانه خود می‌تواند مدت زمان طولانی‌تری را احساس سیری داشته باشید و همین مسئله باعث می‌شود تا از چاقی و اضافه‌وزن جلوگیری کند. به این دلیل که، مصرف میان وعده و ریزه‌خواری‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل در افزایش وزن است که با کمک زیره سیاه می‌توانید اشتهای خود را کاهش دهید. فیبر موجود در زیره سیاه می‌تواند به تثبیت و نگه‌داشتن سطح قند خون در طول روز کمک کند.

از دیگر خواص زیره سیاه می‌توان به خاصیت ضد سرطانی بودن آن اشاره کرد. این دانه‌ها شامل ترکیبات ترپن است که در بسیاری از گیاهان دیده می‌شود و عطر خاصی به آن‌ها می‌بخشد. لیمونن، ترپنی است که به صورت معمول در پوست مرکبات پیدا می‌شود و در زیره سیاه نیز وجود دارد. تحقیقات ثابت کرده است که این ترکیب می‌تواند با افزایش تولید آنزیم‌های کبدی خاصی که به سم‌زدایی بدن از مواد سرطان‌زا کمک می‌کنند تأثیرات ضد سرطانی داشته باشند. علاوه بر این، زیره سایه شامل ترکیب کاررون است که باعث طعم و بوی خاکی زیره است و می‌تواند در جلوگیری از ابتلا به سرطان روده بزرگ و فشارخون بالا بسیار مؤثر باشد. همچنین فلونوئیدهای موجود در زیره سیاه مانند لوتئین، کاروتوئن و کریپتوکسانتین، با دقت رادیکال‌های آزاد از ما در برابر ابتلا به انواع سرطان محافظت می‌کند و از ابتلا به بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون جلوگیری می‌کنند.

برخی از افرادی که دارای کم‌خونی و فقر آهن هستند، دچار خستگی مفرط و عملکرد بدن خود می‌شوند که با کمک زیره سیاه می‌توانند آن را درمان کنند. آهن موجود در زیره سیاه می‌تواند نقش بسیار مؤثری را در سلامت گلبول‌های قرمز موجود در خون ایفا کنند. آهن یک عضو مهم در هموگلوبین و میوگلوبین که به‌عنوان پروتئین‌هایی از بدن هستند می‌باشد، که مسئول حمل و انتقال اکسیژن به ماهیچه‌های موجود در نقاط مختلف بدن است. معمولاً کم‌خونی در افرادی همچون زنان باردار، دختران نوجوان، نوزادان و افرادی که به صورت مرتب خون اهدا می‌کنند نسبت به دیگران مشاهده می‌شود. این‌گونه افراد باید به میزان صحیحی از زیره سیاه در غذای روزانه خود استفاده کنند.

یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین درمان‌ها در دوران قاعدگی و برای بهبود درد در این زمان، استفاده از زیره سیاه است. اما باید توجه داشته باشید که خاصیت زیره سیاه ممکن است باعث افزایش خونریزی در دوران قاعدگی و احتمال سقط جنین گردد. به همین علت در میزان مصرف آن باید توجه لازم را داشته باشید. مصرف زیره سیاه در دوران شیردهی باعث افزایش شیر مادران می‌گردد، اما باز هم توصیه می‌شود که مادران شیرده نیز با احتیاط و به میزان اندک از آن استفاده کنند.

همان‌طور که گفتیم این ادویه از فواید بسیاری برخوردار است که در ادامه به توضیح بیشتر در مورد آن پرداخته‌ایم:

ادویه زیره سیاه دارای کارون است که می‌تواند برای از بین بردن انگل‌های روده و معده بسیار مؤثر باشد. این خاصیت باعث نابود شدن کرم‌ها در معده می‌شوند که این نیز می‌تواند مشکلات بسیاری را درمان کند. مصرف منظرم از این ادویه می‌تواند به کشته شدن این انگل‌ها به صورت طبیعی و بدون بروز هیچ عارضه‌ای کمک می‌کند.

علاوه بر از بین بردن انگل‌های شکمی، یکی دیگر از خواص زیره سیاه ضد نفخ بودن آن است. همچنین می‌تواند به تسکین شکم و کاهش هرگونه گاز شکم کمک فراوانی کند. علاوه بر این، می‌تواند باعث تسکین دردها و مشکلات روده‌ای گردد. ازآنجایی‌که قیمت زیره سیاه بالا نیست، همه می‌توانند به راحتی از خواص آن استفاده کنند.

از دانه‌های زیره می‌توان برای درمان سرفه استفاده شود. اگر زیره سیاه را همراه با فلفل مخلوط کنید می‌توانید به‌عنوان یک تسکین‌دهنده سرفه خشک از آن استفاده کنید.

درصورتی‌که از روغن زیره سیاه استفاده کنید می‌تواند باعث رفع گرفتگی عضلات و انقباض عضلانی شود، در واقع آن را می‌توان به‌عنوان یک ضد اسپاسم در نظر گرفت. علاوه بر این مسائل با کمک خاصیت این روغن زیره می‌توان از بروز سکسکه و تنگی نفس جلوگیری کند و یا حتی آن را درمان نماید.

دانه زیره را به‌عنوان ادرار آور در نظر می‌گیرند و به تکرر ادرار در افرادی که از بیماری مسدود شدن ادرار رنج می‌برند کمک می‌کند. ادرار کردن به صورت صحیح و به‌اندازه می‌تواند به درمان عفونت موجود در دستگاه‌های ادراری کمک به سزایی کند. البته پس از آن باید آب فراوانی استفاده کنید تا کاهش وزن آب موجود در بدن را جبران کند.

یکی دیگر از خواص زیره سیاه، کمک به تحریک تمام عملکردها و چرخه‌های بدن است. علاوه بر این می‌تواند به منظم کردن خون در بدن کمک بسیاری کند و افسردگی و خستگی را با کمک مغز با هوشیاری بیشتر کاهش می‌دهد. درنتیجه تحرک در فرد افزایش یافته و می‌تواند زندگی شاداب‌تری را تجربه کند.

ازآنجایی‌که زیره می‌تواند به دستگاه گوارش و هضم سریع‌تر غذا کمک کند، درنتیجه اشتهای بیمار در زمان بیماری افزایش می‌یابد و یبوست را از بین می‌برد. افرادی که به مشکلات گوارشی و دفع سخت مبتلا هستند می‌توانند با استفاده از دانه‌های زیره سیاه این مشکل خود را به راحتی رفع نمایند.

روغنی که از زیره سیاه ساخته شده باشد می‌تواند به‌عنوان یک ضدعفونی‌کننده در برابر آسیب‌ها استفاده گردد. در واقع می‌تواند به التیام زخم‌ها با جلوگیری از هرگونه باکتری و یا قارچ در نزدیکی زخم کمک کند که این نیز می‌تواند خود منجر به عفونت‌های بیشتری در بدن گردد. از این خواص زیره سیاه می‌توان برای درمان عفونت‌هایی مانند عفونت دستگاه تنفسی، دفع فضولات سیستم و عفونت‌های دیگر بدن کمک می‌کند.

زیره می‌تواند پف و یا التهاب در پوست را کاهش دهد. علاوه بر این توانایی کنترل پوست سوخته را با رشد سریع سلول‌های پوست در منطقه آسیب دیده دارد. به همین علت است که مصرف روزانه از این گیاه مفید در برنامه غذایی خود می‌تواند تأثیر شگرفی بر روی آسیب‌های وارد شده به پوست شما داشته باشد.

درصورتی‌که از روغن زیره سیاه بر روی پوست خود استفاده کنید، این نیز باعث می‌شود تا تشکیل چین‌وچروک کاهش یابد و نقاطی که در آن پیری زودرس اتفاق می‌افتد با کمک این گیاه، بروز این‌گونه علائم و نشانه‌ها به تعویق بیفتد و باعث شادابی و جوان‌سازی پوست شما گردد.

منیزیمی که در این ادویه وجود دارد می‌تواند به داشتن خواب سالم کمک کند. منیزیم یک نوع ماده معدنی است که می‌تواند به صورت مستقیم مسئول بهبود خواب در فرد باشد. مصرف دانه‌های زیره سیاه برای بی‌خوابی بسیار مفید است و همچنین دارای چندین آنتی‌اکسیدان فلانوئید مانند لوتئین، کاروتوئن، کریپتوکسانتین است. این ترکیبات باعث می‌شود تا رادیکال‌های آزاد مضر از بدن دفع گردند و بدن را در برابر سرطان، پیری و بیماری‌های عصبی مثل پارکینسون محافظت می‌کند.

زیره یکی از منابع غنی از پتاسیم به شمار می‌رود که ماده معدنی ضروری برای تعادل الکترولیت‌های بدن محسوب می‌شود. پتاسیم به تولید سلول‌های تازه و تنظیم فشار خون کمک می‌کند و مصرف یک لیوان آب زیره با شکم خالی، همان‌طور که به آن اشاره کردیم از بروز بیماری‌های قلبی نیز جلوگیری می‌کند.

در ادامه به برخی از کاربردهای مفید زیره که درطب سنتی از آن استفاده می‌شود را بیان نموده‌ایم:
•    جویدن زیره سیاه می‌تواند از سوءهاضمه در بدن بزرگسالان و یا حتی کودکان جلوگیری کند.
•    از چای زیره برای درمان نفخ معده استفاده می‌شود.
•    برای درمان سوزش سر دل می‌توان بعد از هر وعده غذایی مقداری از دانه های زیره را استفاده کرد.
•    از دمنوش و یا چای زیره برای درمان برونشیت، سرفه، سرماخوردگی و آسم استفاده می‌شود.
•    مصرف روغن زیره سیاه برای درمان درد دندان، بوی بد دهان و مشکلات لثه بسیار موثر است.
•    مصرف صبحگاهی چای زیره به همراه دانه‌های چنار باعث درمان نفخ و کاهش وزن می‌شود.

زیره سیاه یکی از منابع عالی به‌عنوان مواد معدنی مانند آهن، مس، کلسیم، پتاسیم، منگنز، سلنیوم، روی و منیزیم است. وجود مس و آهن در بدن باعث می‌شود تا گلبول‌های قرمز در خون تولید شوند. همچنین روی به کار کردن چندین آنزیم کمک می‌کند که رشد و توسعه، تولید اسپرم و گوارش را در بدن تنظیم می‌کنند درحالی‌که پتاسیم به کنترل ضربان قلب و فشارخون کمک می‌کند.
دانه‌های زیره سیاه حاوی ویتامین‌های ضروری فراوانی از قبیل ویتامین A، ویتامین E، و نیز ویتامین C و همچنین تعدادی از ویتامین‌های مختلف دیگر مانند ویتامین B است. زیره سیاه دارای فیبر فراوانی است که طبق نظریه محققان، مصرف تنها 100 گرم از آن در طول روز باعث تأمین فیبر مورد نیاز بدن می‌شود. همان‌طور که می‌دانید، فیبر یکی از مواد مهم در سلامت هاضمه است و مانع از یبوست می‌گردد. این کار با کمک حرکت مناسب غذا در بخش روده بدن صورت می‌گیرد. علاوه بر این، فیبر موجود در زیره سیاه نقش ضد سرطانی دارد و به باعث کاهش سطح کلسترول بد در بدن می‌گردد.
یکی دیگر از خواص زیره سیاه به این صورت است که اگر زیره سیاه را به صورت روغن مصرف کنید می‌توانید از شر تنفس بد بو و بیماری‌های دهانی مانند مشکلات در لثه خلاص شوید.

همانطور که می‌دانید مصرف بیش از حد هر نوع غذا و دارویی می‌تواند خطرآفرین باشد. زیره نیز از این قاعده مستثنی نیست و استفاده بیش از حد از آن می‌تواند به بدن آسیب برساند. برای مثال مصرف زیاد زیره در مادران باردار موجب سقط جنین می‌شود. همچنین مصرف بیش از حد این ادویه موجب کاهش قندخون نیز می‌شود. درنتیجه این امر افراد دیابتی باید پیش از مصرف زیره با پزشک خود مشورت کنند.
در ادامه دیگر عوارض جانبی زیره را بطور کامل معرفی و بررسی می‌کنیم.

همانطور که می‌دانید فشارخون بالا یکی از نگرانی‌های اصلی برای مردم سراسر جهان است. همانطور که گفتیم مصرف منظم زیره در درمان و بهبود فشارخون بالا بسیار موثر است. اما دقت داشته باشید که مصرف بیش از حد زیره موجب افزایش سطح پتاسیم بدن می‌شود و به ابن ترتیب احتمال فشارخون پایین را افزایش می‌دهد.
البته این نکته را در نظر داشته باشید که مصرف بیش از حد زیره می‌تواند با داروهای کنترل فشارخون تداخل داشته باشد.

پیش از هر چیزی دقت داشته باشید که زیره یک آنتی‌هیستامین است، به همین خاطر این ادویه در مبارزه با آلرژی‌های فصلب، سرفه و... بسیار موثر است. اما دقت داشته باشید که مصرف این ادویه در برخی افراد می‌تواند واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند.

مطابق با تحقیقات و بررسی‌های انجام‌شده آنتی‌اکسیدان بسیار زیاد می‌تواند به سلول‌های سالم بدن آسیب برساند و آن‌ها را نابود کند، به همین خاطر پیشنهاد ما به شما این است که در مصرف زیره تحت هیچ شرایطی زیاده‌روی نکنید و به اندازه مصرف کنید.

از زیره سیاه در درمان بسیاری از بیماری‌ها می‌توان استفاده کرد و کاربردهای خوراکی آن نیز می‌تواند میزان مواد مغذی در بدن را افزایش دهد و به سلامت و بهبود آن نیز کمک کند. بهره بردن از خواص زیر سیاه به دلیل ارزان بودن آن با هزینه کمی همراه است و همه افراد می‌توانند به راحتی از خاصیت و فواید آن استفاده کنند. البته بهتر است برای تهیه زیره سیاه با کیفیت از فروشگاه‌های معتبر آن را خریداری کنید.

زیره به چه نام هایی معروف است؟ 

زیره در دو نوع سیاه و سبز موجود است. نوع سیاه آن با نام علمی Carum Carvi و نام سنتی «کرویا» است که در فارسی به نامهای دیگری همچون زیره کرمانی، شاه زیره و زیره کوهی معروف است.