بسیاری از افراد چاقی و اضافه وزن را به عنوان بیماری می‌شناسند و سعی در کنترل آن دارند اما کمتر کسی از عوارض کمبود وزن و لاغری آگاه است. رژیم‌های غذایی نامناسب نه تنها باعث تناسب اندام نمی‌شوند بلکه ممکن است عوارض شدیدی به دنبال داشته باشند. کاهش وزن غیر اصولی معمولا لاغری صورت و از دست دادن املاح و ویتامین‌های بدن را به همراه دارد و قبل از قسمت‌های دیگر، صورت شروع به لاغر شدن می‌کند و این موضوع در زیبایی و ظاهر افراد تاثیر بدی دارد.
راه‌های متنوعی برای افزایش وزن اصولی وجود دارد و گروهی از افراد که دچار کمبود وزن هستند سعی در جبران این کمبود دارند و معمولا ترجیح می‌دهند از روش‌های طبیعی برای رسیدن به وزن متعادل استفاده کنند. یکی از روش‌های مورد استفاده در طب سنتی برای افزایش وزن مصرف تخم و برگ گیاه شنبلیله است. این گیاه معطر است و به سبب خواصی که دارد در آشپزی برای تهیه‌ی غذاهایی مثل قرمه سبزی، کوفته برنجی و اشکنه استفاده می‌شود.
بوی خوش شنبلیله در تحریک اشتها موثر است و فرد را به خوردن غذا تشویق می‌کند. از این رو توصیه می‌شود افرادی که دچار کمبود وزن هستند از شنبلیله خشک یا تازه در رژیم غذایی خود استفاده کنند.
لاغری و کمبود وزن به عوامل مختلفی بستگی دارد و درصورتی که به بیماری خاصی مثل بیماری کبدی و یا تیروئید مبتلا نباشید می‌توانید از روش‌های طبیعی برای افزایش وزن کمک بگیرید. برخی از افراد ممکن است به دلایل زیر دچار کمبود وزن شوند :
مواردی که به آن‌ها اشاره کردیم جزو مهمترین عوامل لاغری و کمبود وزن هستند. درصورتی که هر کدام از این مشکلات را دارید ابتدا باید نسبت به رفع و درمان آن اقدام کرده و سپس به فکر افزایش وزن باشید. چون اگر قبل از درمان عامل اصلی لاغری بخواهید وزن خود را افزایش دهید تلاشتان بی‌نتیجه خواهد بود.
مکمل‌ها و داروهای شیمیایی متنوعی برای افزایش وزن وجود دارند. اما همانطور که اطلاع دارید ممکن است این مکمل‌ها در کنار فوایدی که دارند عوارضی داشته باشند. پس بهترین روش استفاده از اشتهاآورها و مکمل‌های طبیعی است.
شنبلیله یکی از گیاهانی است که هم در آشپزی به عنوان طعم دهنده مورد استفاده قرار می‌گیرد و هم در طب سنتی برای رفع مشکلاتی همچون لاغری به کار می‌رود. بهتر است قبل از توضیح درباره نحوه‌ی مصرف این گیاه، آشنایی نسبی با آن داشته باشید.
شنبلیله گیاهی است خود رو و علف مانند است که تا ارتفاع 10 الی 50 سانتیمتری رشد می‌کند. ساقه این گیاه انشعابات کمی دارد و معمولا به صورت خوابیده است. برگ‌های شنبلیله سبز رنگ، به شکل بیضی، دندانه دار و سه برگچه‌ای هستند که برگچه‌ها نقطه انشعاب مشترکی دارند.
گل‌های این گیاه به رنگ سفید و یا زرد روشن دیده می‌شوند. داخل این گل‌ها غلافی وجود دارد که از تخم‌های قهوه‌ای رنگ شنبلیله محافظت می‌کند. این دانه‌ها بوی تند و طعم تلخی دارند و بسیاری از مواقع به عنوان داروی گیاهی در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
طبق تحقیقات انجام شده بیش از 100 نوع شنبلیله وجود دارد که تعدادی از آن زراعی و تعدادی دیگر گونه‌ی وحشی دارد. خاستگاه اصلی شنبلیله سواحل شرقی مدیترانه و نواحی آفریقای شمالی است و از هند، چین، ترکیه و مراکش به سایر کشورها صادر می‌شود. البته در ایران نیز چند گونه از شنبلیله در استان‌های اصفهان، آذربایجان، خراسان، فارس و سمنان کشت می‌شود.
این گیاه طبع گرم و خشکی دارد و سرشار از مواد مغذی است. به همین دلیل مصرف آن فواید زیادی برای سلامتی دارد. در طب سنتی ایران از برگ‌های شنبلیله برای تسکین سرفه، کمردرد و کاهش التهاب استفاده می‌کردند. همچنین مصرف چای این گیاه دردهای قاعدگی را کاهش داده و به تسهیل زایمان کمک می کند.
از آنجایی که شنبلیله یک نوع مکمل غذایی طبیعی است بدن را تقویت می کند و برای رفع ضعف بدن و نقرس نیز مورد استفاده قرار می گیرد. شنبلیله یک محرک قوی برای ترشح شیر است و به مادرانی که شیر کافی برای نوزاد خود ندارند نیز تجویز می‌شود.
شنبلیله مانند بقیه انواع سبزیجات حاوی ریزمغذی‌ها و درشت مغذی‌های متنوعی است که باعث می‌شوند این گیاه ارزش غذایی بالایی داشته باشد. هر 100 گرم از شنبلیله‌ی تازه دارای 323 کیلوکالری انرژی است و از مواد اصلی تشکیل دهنده‌ی آن می‌توان به 58 گرم کربوهیدرات، 25 گرم فیبر خوراکی و 23 گرم پروتئین اشاره کرد. این گیاه فاقد کلسترول است و میزان چربی کل آن به 6 گرم می‌رسد که تنها 5/1 گرم از آن جزو چربی‌های اشباع است.
املاح و مواد معدنی متنوعی ازجمله پتاسیم به مقدار 770 میلی‌گرم، کلسیم 176 میلی‌گرم، منیزیم 191 میلی‌گرم، آهن 5/33 میلی‌گرم و سدیم به میزان 67 میلی‌گرم در 100 گرم از گیاه شنبلیله موجود است. همچنین 3 میلی‌گرم ویتامین C و 6/0 میلی‌گرم ویتامین B6 در شنبلیله وجود دارد. تمام این مواد در کنار هم باعث می‌شوند تا شنبلیله یک گیاه پرخاصیت باشد و در بیشتر مواقع به عنوان مکمل غذایی استفاده شده و برخی از کمبودهای بدن را جبران می‌کند.
همانطور که اشاره کردیم شنبلیله از مواد مغذی زیادی تشکیل شده و دانه‌ها و برگ‌های آن حاوی این مواد هستند. شنبلیله خاصیت اشتهاآوری دارد و اگر به مقدار مناسب مصرف شود می‌تواند در افزایش وزن موثر باشد. معمولا برگ‌های شنبلیله کاربرد بیشتری در آشپزی دارند و به صورت تازه و خشک شده به عنوان طعم دهنده در برخی از غذاها استفاده می‌شوند.
اگر شما هم جزو افرادی هستید که بیماری خاصی ندارید اما همچنان از کمبود وزن خود رنج می‌برید بهتر است شنبلیله را امتحان کنید. کافی است سه قاشق غذاخوری شنبلیله را به مدت 2 دقیقه در آب جوش بجوشانید. سپس دانه‌های آن را جدا کنید تا فقط آب شنبلیله باقی بماند. برای این کار می‌توانید آن را از صافی عبور دهید.
محلول به دست آمده را با یک قاشق غذاخوری عسل ترکیب کرده و هر روز سه بار آن را مصرف کنید. این ترکیب نقش موثری در افزایش وزن دارد و به مرور زمان تاثیر آن را مشاهده خواهید کرد. از طرفی چون این گیاه دارای مقدار مناسبی فیبر است و چربی مضر ندارد بدون اینکه برای بدن ضرری داشته باشد به بیشتر شدن وزن کمک می‌کند.
این گیاه علاوه بر افزایش وزن در رفع لاغری صورت نیز موثر است و به طور طبیعی به چاق شدن صورت کمک می‌کند. البته برای چاقی صورت باید از تخم شنبلیله استفاده کنید. نحوه‌ی استفاده از آن به این ترتیب است که تخم شنبلیله را پودر کرده و یک قاشق چایخوری از آن را با آب ترکیب می‌کنید تا خمیر مانند شود. باید این خمیر را روی صورت و گونه‌های خود ماساژ داده و 10 الی 15 دقیقه بعد صورت خود را با آب گرم بشویید تا کاملا تمیز شود. اگر روزی دو مرتبه این کار را انجام دهید نتیجه‌ی بهتری خواهید گرفت.
این گیاه علاوه بر مواد مغذی، دارای ترکیباتی است که خواص بی‌نظیر شنبلیله به وجود آن‌ها وابسته است. ساپونین‌ها، آلکالوئیدها و فیبرهای موسیلاژی مواد اصلی تشکل دهنده‌ی شنبلیله هستند. ازجمله ساپونین‌های استروئیدی این گیاه می‌توان به دیوسژنین، یاموژنین، تیگوژنین و یوساژنین با غلظت 1/0 تا 2/2 درصدی اشاره کرد. تریگونلیناصلی‌ترین ماده‌ی آلکالوئیدی موجود در شنبلیله است.
ترکیبات موسیلاژی شنبلیله خاصیت مسهلی به آن می‌دهند و اثر امولسیون کنندگی دارند. شنبلیله حاوی مقدار زیادی پروتئین است و از پروتئین‌های موجود در این گیاه می‌توان لیزین، آرژنین و تریپتوفان را نام برد. همچنین دانه‌های این گیاه حاوی روغن حلال در سولفورکربن و اتردوپترول هستند که باعث خاصیت ضدمیکروبی آن می‌شوند.
فلاونوئیدها از دیگر ترکیبات شیمیایی شنبلیله هستند که خاصیت آنتی اکسیدانی به آن می‌دهند. وجود این ترکیبات در شنبلیله باعث می‌شود تا این گیاه علاوه بر موثر بودن در افزایش وزن، در سلامتی قسمت‌های دیگر بدن نیز نقش اساسی داشته باشد.
امروزه شنبلیله به عنوان یک ادویه و طعم دهنده در آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به سبب عطر و بوی قوی که دارد غذا را خوش عطر می‌کند. کمتر کسی پیدا می‌شود که قرمه سبزی را دوست نداشته باشد. این غذا عطر بسیار دلنشینی دارد و دلیل آن وجود شنبلیله در ترکیبات این غذا است.
شما می‌توانید برگ شنبلیله را به صورت تر و تازه تهیه کرده و پس از شستن و خرد کردن به مقدار دلخواه در غذا استفاده کنید. البته باید توجه داشته باشید که اگر مقدار شنبلیله‌ی استفاده شده در غذا زیاد باشد باعث تلخ شدن مزه‌ی غذا می‌شود. بعضی از افراد شرایط استفاده از شنبلیله تازه را ندارند و بهترین راه برای آن‌ها استفاده از شنبلیله خشک است.
نوع خشک شده‌ی این گیاه تفاوت خاصی با نوع تازه‌ی آن ندارد و همان عطر و طعم را در غذا ایجاد می‌کند. چه بسا که شنبلیله‌ی خشک شده مزایایی نسبت به نوع تازه‌ی آن دارد. شنبلیله خشک بدون اینکه خراب شده و عطر و خاصیت خود را از دست بدهد برای مدت بیشتری قابل نگهداری است. البته به شرطی که به روش درست و بدون افزودن مواد دیگر خشک شده باشد. شنبلیله خشک بهرامن یکی از محصولاتی است که به روش طبیعی خشک شده و به صورت کاملا بهداشتی بسته بندی شده و در اختیار مصرف کننده قرار می‌گیرد.
دانه‌های این گیاه پس از پودر شدن به شکل ادویه در غذا قابل استفاده است و گاهی از آن برای تهیه‌ی پمادهای موضعی استفاده می‌شود. دانه‌ها و برگ‌های شنبلیله علاوه بر استفاده به عنوان سبزی و طعم دادن به غذاها و برخی نان‌های محلی در تهیه‌ی چای و دمنوش نیز کاربرد دارند.
حتی از برگ‌های این گیاه در تهیه‌ی عرقیجات نیز استفاده می‌شود. دمنوش و عرق شنبلیله خواص زیادی برای بدن دارند و علاوه بر نوشیدن می‌توانید آن را به صورت موضعی برای تقویت مو نیز استفاده کنید. شرکت بهرامن یکی از بهترین تولید کننده‌های انواع سبزی خشک می‌باشد. برای مشاهده انواع محصولات بهرامن و خرید اینترنتی آن‌ها به وبسایت بهرامن مراجعه کنید.
همانطور که قبل‌تر اشاره کردیم مصرف شنبلیله برای افزایش وزن موثر است و افرادی که می‌خواهند برای رسیدن به تعادل وزنی از این گیاه استفاده کنند بهتر است در روزهای اول 500 میلی‌گرم و پس از دو هفته 1000 میلی‌گرم از آن را به صورت روزانه مصرف کنند.
درصورتی که از تخم شنبلیله استفاده کنید مقدار آن باید بین 2 الی 5 گرم در روز باشد. این مقدار می‌تواند به صورت ادویه یا طعم دهنده در غذا مصرف شود. یکی دیگر از خواص شنبلیله افزایش ترشح هورمون تستسترون و بهبود میل جنسی در مردان است.
افرادی که شنبلیله را به این منظور مصرف می‌کنند روزانه مجاز به مصرف حدود 500 میلی‌گرم از این گیاه هستند. زمان خاصی برای مصرف شنبلیله تعیین نشده اما بهترین حالت آن مصرف به همراه وعده‌ی غذایی است. مقدار مصرف شنبلیله در روز نسبت به بهره مندی از خواص آن در افراد متفاوت است اما مقدار آن به صورت روزانه نباید از 500 الی 1000 میلی‌گرم بیشتر شود. زیرا مصرف بیش از حد این گیاه باعث بروز اسهال و سوء هاضمه در برخی افراد می‌شود.
جمع بندی
شنبلیله گیاهی پرخاصیت است که خواص دارویی زیادی دارد و در افراد لاغر به عنوان مکمل غذایی نیز استفاده می‌شود. زیرا سرشار از مواد مغذی و آنتی اکسیدان‌ها است و مصرف آن به جبران کمبود و ضعف بدن کمک می‌کند. این گیاه هم به صورت سبزی در کنار غذا و هم به شکل ادویه در داخل غذا قابل مصرف است و از آنجایی که جزو گیاهان معطر است عطر خوبی به غذا می‌دهد. محلول شنبلیله جوشانده شده و عسل یک ترکیب بسیار مقوی است که اشتها را افزایش داده و به رفع مشکل کمبود وزن و لاغری کمک می‌کند.
ترجمه و جمع آوری: واحد تحقیق و توسعه شرکت زعفران بهرامن
